ضرورت ، ابعاد و وضعيت استقلال مقام ناظر بانكي در ايران

The Necessity, Scope and State of Independence of the Banking Supervisory Suthority in Iran

نقش بسيار مهم بانك‌ها در ثبات مالي و ماهيت بسيار متفاوت بانكداري با ساير صنايع در اقتصاد، نظارت دقيق و كارآمد در اين حوزه را ضروري مي‌سازد. لازمه نظارت كارآمد، استقلال مقام ناظر از مجموعه تحت نظارت است. در مطالعه حاضر كه به روش تحليلي – توصيفي و با تحليل اسناد حقوقي و مالي نگاشته شده، با الهام از ادبيات موضوع، به منظور تحليل استقلال مقام ناظر در ايران، استقلال بانك مركزي از شبكه بانكي از سه بُعد مورد بررسي قرار گرفته است: استقلال ساختاري و سازماني، استقلال مالي و استقلال نيروي انساني. همچنين با تحليل قوانين كشورهاي منتخب، احكام وضع شده به منظور حفظ استقلال مقام ناظر در اين كشورها استخراج شده است. در بُعد ساختاري و سازماني، نقش شبكه بانكي در انتصاب اركان مختلف بانك مركزي و كميته‌هاي تصميم‌گير مورد بررسي قرار مي‌گيرد. در بُعد مالي، علاوه بر بررسي ضوابط تعيين حقوق و مزاياي اركان بانك مركزي، انتفاع يا زيان مقام ناظر از عملكرد سالم يا تخلفات شبكه بانكي، بر اساس صورت‌هاي مالي بانك مركزي، تحليل مي‌شود. در بُعد نيروي انساني، ارتباطات مديران و كارشناسان مقام ناظر (بانك مركزي) با شبكه بانكي (كه در ادبيات با عنوان «درب گردان» شناخته مي‌شود) مورد بررسي قرار مي‌گيرد. بررسي‌ها نشان مي‌دهد در بسياري از كشورها، محدوديت‌ها و الزامات شفافيت‌ساز متعددي در خصوص ارتباط نيروي انساني شاغل در نهاد نظارتي با شبكه بانكي تحت نظارت وجود دارد. با توجه به توسعه بانك‌هاي خصوصي در ايران، توجه به تجربيات جهاني در اين خصوص ضروري است.

The critical role of banks in financial stability and their distinct nature compared to other industries within the economy necessitates an accurate and efficient supervisory in this field. A basic requirement for efficient supervision is supervisory authority independence from those under supervision, such that conflict of interest is prevented. Inspired by literature, to analyze the independence of the supervisory authority in Iran, the independence of the Iran Central Bank (CBI) from the banking industry is studied from three aspects: structural and organizational independence, financial and budgetary independence, and human resources independence. From the organizational and structural aspect, the role of the banking industry in the appointment of various organs and decision-making committees of CBI is examined. In the financial aspect, we first analyze how the remunerations of members of the CBI organs are determined. Then, according to the central bank's financial statements, benefit (loss) of the supervisory authority from the (un)healthy functioning of the banking industry, is analyzed. Finally, to study the independence of human resources, movement of personnel (known as "revolving door") and communications between managers and experts of the supervisory authority (CBI) and the banking industry will be examined. The literature on the independence of the supervisory authority shows that in many countries, various restrictions and transparency requirements are enacted regarding the movement of personnel between the supervisory authority and institutions under supervision. The development of private banks in Iran during the past two decades necessitates a careful study and implementation of international experiences in this regard.