اثر ارقام مختلف تجاري بادام روي واكنش هاي زيستي شته‌ي آردي بادام (Hyalopterus amygdali Blanch.(Hom., Aphididae در شرايط مزرعه

Effect of Different Commercial Almond Cultivars on Biological Responses of Mealy Almond Aphid Hyalopterus amygdali Blanch. in Field Conditions

استان آذربايجان‌شرقي يكي از مهم‌ترين مراكز عمده‌ي توليدكننده‌ي محصول بادام و نهال اصلاح شده‌ي اين گونه گياهي با ارزش در كشور است. درختان بادام در طول زندگي خود مورد حمله‌ي آفات متنوعي از جمله شته‌ها قرار مي‌گيرند. شته‌ي آردي (Hyalopterus amygdali (Blanchard, 1840 گونه‌ي غالب در روي درختان بادام در استان آذربايجان شرقي است. اين آفت با تغذيه از شيره‌ي گياهي برگ و سرشاخه­ ي بادام خسارت قابل توجهي وارد مي‌سازد. مطالعه­ ي حاضر به منظور تشخيص برخي از ويژگي‌هاي آنتي‌بيوزي چند رقم تجاري بادام با نام‌هاي سهند (بومي منطقه)، شكوفه، آذر (ارقام اصلاح شده داخلي)، فرانيس و نوپلوس‌اولترا (ارقام خارجي) روي شته‌ي آردي بادام تحت شرايط مزرعه ­اي انجام شد. صفات مورد اندازه‌گيري شامل تعيين درصد بقاي پوره‌ها، طول دوره‌ي نشو و نماي پورگي، شاخص رشد، قدرت باروري و نرخ ذاتي افزايش جمعيت (rm) حشرات كامل بي‌بال ‌شته اردي بادام بود. تجزيه واريانس داده‌ها نشان داد كه بين ارقام مورد مطالعه بادام از نظر تأثير روي طول دوره‌ي نشو و نماي پورگي و قدرت باروري شته‌ي آردي بادام اختلاف معني‌داري وجود نداشته ولي اختلاف بين ميانگين نرخ ذاتي افزايش جمعيت (rm value) حشرات كامل بي‌بال در سطح احتمال پنج درصد معني‌دار است. مطابق اين يافته­ ها، ميانگين كل ميزان بقاي پوره‌ها 3/86 ± 68 درصد، طول دوره‌ي نشو و نماي پورگي 0/11 ± 8/96 روز، تعداد نتاج توليد شده به ازاي يك فرد ماده 2/21 ± 38/02 پوره و نرخ ذاتي افزايش جمعيت برابر با 0/0043 ± 0/2581 ماده/ماده/روز به دست آمد. مقايسه‌ي گروهي ارقام اصلاح شده با رقم بومي منتخب از توده‌هاي منطقه (سهند) حاكي از وجود اختلاف معني‌دار بين رقم سهند با ارقام آذر، شكوفه، فرانيس و نوپلوس‌اولترا (ارقام اصلاح شده) در تمامي صفات مورد مطالعه در سطح احتمال يك درصد بود. شته ­هاي پرورش يافته روي رقم سهند داراي باروري كمتر و نرخ ذاتي افزايش جمعيت پايين ­تر بود. بنابراين مي­توان اظهار نمود كه سهند در مقايسه با ساير ارقام به طور نسبي يك رقم مقاوم به شته ­ي آردي بادام است.

East Azerbaijan province is one of the major producers of almond and its improved varieties of this priceless species in Iran. Almond trees are attacked by different kinds of pests, such as aphids, during their lifetime. The aphid Hyalopterus amygdali (Blanchard, 1840) is the predominant pest on almond trees in East Azerbaijan province. This pest severely weakens their hosts by eating the phloem sap of leaves and shoots of almond. In this study, antibiosis of five almond cultivars; including Sahand, Shekoofe, Azar, Ferragnes and Ne Plus Ultra; was studied against mealy almond aphid (H. amygdale) in field condition. The estimated variables were the survival rate of nymphal stage, its developmental time, growth index, fecundity and intrinsic rate of population increase (rm) of adult apterous mealy almond aphid. The ANOVA of the data indicated that regarding duration of nymphal developmental time and adult fecundity, there were no significant differences between the cultivars. But, the mean of relevant intrinsic rate of natural increase (rm value) of apterous adult was significantly different between the cultivars (P < 0.05). According to results, mean survival percentage of nymphal stage, developmental time, number of offspring and rm values were 68 ± 3.86 %, 8.96 ± 0.11 days, 38.02 ±2.21 nymphs and 0.2581 ± 0.0043 f/f/day, respectively. The orthogonal comparison of Sahand as a local cultivar with hybrid and foreign cultivars showed that there is a significant difference between them in all traits (p<0.01). In this regard, grown aphid on Sahand showed lower fecundity and lower intrinsic rate of population increase. As conclusion, Sahand can be considered as a relatively resistant cultivar to mealy almond aphid compared to other cultivars.