مقايسه مشخصات هندسي جاده هاي حوزه آبخيز جنگلي چهل چاي با استانداردهاي هندسي جاده هاي روستايي به لحاظ ميزان توليد رواناب

Comparison of Geometric characterizes Chehel-chay Forest Watershed Roads with Rural Road Standards with an Emphasis of run off Product

سابقه و هدف: جاده ها بيش ترين تغييرات انساني را در داخل حوزه هاي آبخيز به وجود مي آورند و يكي از عوامل شروع رواناب محسوب مي شوند. در مناطق كوهستاني شبكه جاده، با وجود سطح كم نسبت به سطح كل منطقه تأثير زيادي را بر هيدرولوژي منطقه مي گذارد. اين مطالعه به منظور مقايسه مشخصات هندسي جاده هاي حوزه آبخيز چهل چاي با استانداردهاي جاده هاي روستايي و محاسبه رواناب ناشي از اين جاده ها در دو حالت استاندارد و موجود انجام گرفته است. مواد و روش ها: نقشه شبكه جاده هاي موجود در حوزه آبخيز چهل چاي با استفاده از نقشه هاي توپوگرافي 1/25000 سازمان نقشه برداري، تصاوير ماهواره اي و برداشت زميني توسط (سيستم موقعيت ياب زميني) GPS تهيه شد. سپس مشخصات فني جاده نظير عرض بستر، عرض ماشين رو، عرض شانه خاك برداري و خاك ريزي، طول و شيب دامنه خاك برداري و خاك ريزي، شيب طولي، عمق و جوي كناري جاده ها ثبت گرديده و با استفاده از آزمون One Sample t-Test در برنامه SPSS با استانداردها مقايسه گرديد. در مرحله بعد چند مقطع عرضي جاده ها در حالت موجود و استاندارد در برنامه Civil 3D رسم و با هم مقايسه گرديد. در نهايت ميزان رواناب ناشي از جاده ها با استفاده پارامترهاي طول و عرض جاده، ميزان بارندگي و ضريب رواناب بر حسب مترمكعب در سال، براي كل جاده هاي موجود محاسبه و مقايسه گرديد. يافته ها: در منطقه مورد مطالعه 337/07 كيلومتر جاده، با تراكم 13/12 متر در هكتار جاده وجود دارد. نتايج به دست آمده نشان داد شيب طولي و شيب دامنه خاك برداري، براي كلاسه ارتفاعي بيش از 6 متر در جاده هاي آسفالت با استانداردها اختلاف معني داري ندارند و در بقيه موارد اختلاف ها معني دار است. در جاده هاي شوسه، عرض شانه خاك برداري و خاك ريزي، شيب طولي و دامنه خاك برداري براي كلاسه ارتفاع بيش از 6 متر اختلاف معني داري با استانداردها دارند. شيب طولي و شيب دامنه خاك برداري كلاسه ارتفاعي بالاي 6 متر جاده هاي خاكي با استانداردها داراي اختلاف معني دار را نمي باشد. نتايج به دست آمده نشان داد كه ميزان افزايش روان آب در وضعيت موجود نسبت به حالت استاندارد در جاده هاي آسفالت، شوسه، خاكي و كل جاده ها به ترتيب 43/06، 39/02، 33/42 و 39/26 درصد در سال مي باشد. نتيجه گيري كلي: تفاوت وضعيت موجود جاده ها با استانداردهاي ساخت آن ها اگر فقط توسط علم آمارتجزيه و تحليل هاي آماري و معني دار بودن يا نبودن تفاوت ها بيان شود، به طور مؤثر نمي تواند متخصصين امر را متوجه اثرات عدم رعايت اين استانداردها نمايد. همچنين تفاوت بين وضعيت هندسي موجود و استانداردها نشان داد كه در زمان ساخت مي توان اثرات جانبي ناشي از ساخت جاده را كاهش داد. لذا نتايج اين تحقيق ميزان رواناب در جاده هاي موجود و افزايش 39 درصدي آن نسبت به حالت استاندارد را به دليل عدم توجه به اصول جاده سازي نشان داد. دست آورد اين پژوهش نشان داد برآورد ميزان روان آب ناشي از جاده ها معياري مؤثر براي شناخت اثرات جانبي ساخت غير اصولي جاده ها مي باشد.

Background and objectives: Roads induce some of the most pervasive anthropogenic alterations in watershed and source o run off. In mountain area road network despite lower surface to the total surface has an impact the watershed hydrology. The aim of the current research is the comparison of Chehel-chay Watershed roads with rural road standards and runoff calculate of these roads. Materials and methods: The existing road network map was created on 1:25,000 scale (NCC), using satellite image and mapping by GPS using Arc GIS10. 1. The technical characteristics roads i.e. traveled way, width, cut and shoulder width, cut and slop, road lengths slop and ditch were recorded and compared with rural road standards using One-sample T- Test in SPSS. Then, the profile of roads in current and standard situation was created using Civil 3D and the run off these roads calculated using length and width oo roads, run off coefficient and precipitation per m3 for existing roads per km in the year. Results: Length and density of the road network in the study area are 337.07 km and 13.12mha-1, respectively. The results show that length slope and cut slop in high class >6 meters of asphalt roads, in gravel roads cut and shoulder width, lengths slop and cut slop in high class >6 meters and in dirt roads lengths slop and cut slop in high class >6 meters are significant different with standards. The results indicate that 43.06%, 39.02%, 33.42% pre m3/km in the year the run off of existing asphalt, gravel and dirt roads, respectively more than standard situation. Conclusion: The different between roads in existing and standard situation, whether explain just by statistics cannot realize the expert with failing to comply of standards. The difference between existing and standard situation showed that at the time of manufacture can reduce side effects caused by the construction of roads. In this research the runoff in existing situation about 39% more than standards for total roads. Estimation the run off of roads is effective criteria in order to distinguish of destructive effects of roads without consider to standards, is the main finding of current research.