كاركردهاي عليت تحليلي در برهان

The Functions of Analytical Causality in Argument

انقسام عليت به خارجى و تحليلى، كاركردهاى فراوانى در فلسفه اسلامى دارد كه گستره برهان از جمله آنهاست. برهان به عنوان تنها روش معتبر منطقى در اكتساب يقين، از رهگذر عليت تحليلى بستر تحولات و كاركردهايى است. 1. كارآمدى برهان اقترانى حملى، 2. حصرگرايى اقسام برهان در «لمّ»، «دليل» و «إنّ مطلق» (معلولينِ علت واحده) و ردّ برهان «ملازمات عامه» و 3. امكان طرح برهان «لمّ» در اثبات وجود حق تعالى و نقد برهان «شبه لمّ» از جمله تأثيرات عليت تحليلى در گستره برهان است.

Dividing causality into external and analytical ones has many functions in Islamic philosophy; one of them is in the sphere of argument (burhān). Argument as the only reliable logical method in obtaining certainty is the breeding ground for some evolutions and functions through analytical causality: (1) the efficiency conjunctive categorical argument, (2) exclusivism of various types of argument in “apriori”, “cause”, and “absolute inna” (the effects of one cause), and refutation of argument of “general concomitants”, and (3) the possibility of putting forward an apriori argument in proving existence of God Almighty and review of the “quasi-apriori” argument are among the effects of analytical causality in the realm of argument.