كليدواژه :
خسارت معنوي , لزم جبران خسارت , ضررو زيان ناشي از جرم , دادرسي كيفري
چكيده فارسي :
ضرر معنوي عبارت است از صدمات روحي و كسر حيثيت و اعتبار شخصي كه در اثر عمل بدون مجوز قانوني ديگري ايجاد شده است، خسارت بر دو نوع مالي و معنوي است. جبران خسارت مالي در تمام نظام هاي حقوقي پذيرفته شده است و امكان جبران آن با مراجعه به دادگاه و اثبات زيان وجود دارد؛ اما در مورد جبران خسارت معنوي به دلايلي از جمله دارابودن ماهيت غير مالي، دشواري ارزيابي ميزان خسارت، ملاحظات اخلاقي و يا مرسوم نبودن مطالبه خسارت، اختلاف نظر وجود داشت در بيشتر كشورها اين نوع خسارت، قابل جبران شناخته شده است و در برخي ديگر، به طور صريح غير قابل جبران اعلام گرديده يا در امكان جبران آن ترديد شده است. در نظام قانونگذاري كشور ما از همان ابتدا مسئله ضرر و زيان معنوي مورد توجه و پذيرش قانونگذار بوده است. به موجب ماده 212 مكرر قانون مجازات عمومي 1304 پيش‌بيني شده بود، در سال 1392 به موجب ماده 14 ق.آ.د.ك ضرر و زيان معنوي به عنوان يكي از ضرر و زيانهاي قابل مطالبه پيش‌بيني شد. به موجب اين ماده «شاكي مي‌تواند جبران تمام ضرر و زيانهاي مادي و معنوي و منافع ممكن‌الحصول ناشي از جرم را مطالبه كند». مطالبه ضرر و زيان معنوي داراي ماهيت حقوقي است و بايد به موجب دادخواست مطالبه شود. نحوه جبران آن توسط خواهن به عنوان خواسته مطرح مي‌شود و دادگاه نيز پس از بررسي چنانچه خواسته از مصاديق قانوني باشد، حكم مقتضي صادر مي كند. در تبصره 1 ماده 14 قانون مزبور به بعضي از شيوه هاي جبزان ضرر و زيان معنوي تصريح شده است. اين تبصره مقرر نموده كه: «زيان معنوي عبارت از صدمه روحي يا هتك حيثيت و اعتبار شخصي، خانوادگي يا اجتماعي است. دادگاه مي‌تواند علاوه بر صدور حكم به جبران خسارت مالي، به رفع زيان از طريق ديگر از قبيل الزام به عذرخواهي و درج حكم در جرايد و امثال آن حكم نمايد». نبايد از تصريح قانونگذار دائر بر اينكه «دادگاه مي‌تواند» به شرح مذكور در تبصره فوق، استنباط شود كه دادگاه رأساً مي‌تواند اين اعمال را انجام بدهد، بلكه اقدام دادگاه در صورتي جايز است كه اين موارد از سوي خواهان يعني زيان ديده معنوي مطابق مقررات آيين دادرسي مدني مطالبه شده باشد. نكته دوم اينكه؛ طرق جبران خسارت معنوي به شرح مقرر در تبصره مزبور احصائي نيست، بلكه به عنوان تمثيل ذكر شده‌اند. لذا خواهان مي‌تواند شيوه هاي ديگري را براي جبران خسارت معنوي خود مطالبه كند.، نحوه جبران خسارت معنوي مهمترين چالش اجراي مقررات مورد بحث است؛ زيرا درقانون معيار و ضوابط مشخصي براي نحوه جبران ضرر و زيان معنوي پيش‌بيني نشده است.
چكيده لاتين :
Moral damage is the mental harms and reduction of dignity and personal credit that has been created through the action without any other legal authority, damage is divided in two types of financial and moral. Compensation of financial damage is accepted in all legal systems and it is possible to compensate it by referring to court and proving loss. But there were disagreement about the compensation of moral damage for reasons such as having non-financial nature, difficulty of assessing the amount of damage, moral considerations or the non-customary of claim of damage. In most countries, this type of damage is known compensable, and in others, it is explicitly declared compensable or it is doubtful whether it can be compensated or not. In the legislative system of our country, first, the issue of moral losses has been considered and accepted by the legislature. According to Article 212 of the Universal Penal Code 1304, in 2013, according to Article 14, moral loss was predicted as one of the claimable losses. According to this article, "the plaintiff can claim compensation of all material and moral losses and the possible benefits caused by crime." The claim for moral loss has a legal nature and must be claimed according to the lawsuit. The way of compensating it is raised by plaintiff as relief, and the court will issue the appropriate judgment after examination, if relief is from legal examples. Clause 1 of Article 14 of Act stipulates some ways of moral loss. This clause stipulates that: "moral loss is mental harm or reduction of dignity and personal, family or social credit. The court can, in addition to issue judgment to compensate for financial damage, decide on removing loss through other ways, such as the obligation to apologize and insert judgment in press and like it." It should not be inferred from stipulating of legislator that the "court c@n" as described in the aforementioned clause, that the court can execute these acts, but the action of court is permissible if these cases are claimed by plaintiff i.e. moral lost, in accordance with the rules of civil procedure. The second point is that the ways of compensation of moral damage are not specified as set in the mentioned note, but are mentioned as allegories. So, the plaintiff can claim other ways to compensate moral damage. The way to compensate moral damage is the most important challenge of implementation of rules, because certain criteria and rules are not predicted in law for how to compensate the moral loss.
