بررسي عناصر اربعه (آب، باد، خاك، آتش) در آثار محمدرضا شفيعي كدكني

عناصر چهارگانه طبيعت (آب، خاك، باد، آتش) در فرهنگ اساطيري ايرانيان و حتي ديگر فرهنگ ها از جايگاه ويژه اي برخوردار است به گونه اي كه از اين عناصر به عنوان سرمايه هستي و ياور آفريدگار در امر آفرينش ياد مي شود. پس بخاطر تقدس و ﺑﺮﺟﺴﺘﮕﯽ اﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﯾﺮاﻧﯿﺎن، ادﺑﯿﺎت ﻓﺎرﺳﯽ و آﺛﺎر ﺷﺎﻋﺮان اﯾﺮاﻧﯽ ﺳﺮﺷﺎر از ﺗﺼﻮﯾﺮﻫﺎﯾﯽ اﺳﺖ ﮐﻪ از اﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ ارائه ﺷﺪه اﺳﺖ. از اﯾﻦ رو ﻧﻮﺷﺘﺎر ﺣﺎﺿﺮ ﺑﺮآن اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ روش ﺗﻮﺻﯿﻔﯽ –ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ ﺿﻤﻦ اﺷـﺎره ﺑـﻪ ﺟﺎﯾﮕـﺎه ﻫـﺮ ﯾـﮏ از اﯾـﻦ ﻋﻨﺎﺻـﺮ در ﻓﺮﻫﻨﮓ اﺳﺎﻃﯿﺮي اﯾﺮاﻧﯿﺎن، ﺑﺎزﺗﺎب ﻋﻨﺎﺻﺮ ارﺑﻌﻪ را در آﺛﺎر ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺪﮐﻨﯽ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻗﺮار دﻫـﺪ و ﻣﺸـﺨﺺ ﻤﺎﯾﺪ ﺗﺎ ﭼﻪ ﺣﺪودي ﺑﺎورﻫﺎي اﺳﺎﻃﯿﺮي و ﺷﺮاﯾﻂ اﻗﻠﯿﻤﯽ در ﺗﺼﻮﯾﺮﺳﺎزي اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﻣﻮﺛﺮ ﺑﻮده اﺳﺖ. ﺑﺮرﺳﯽ ﻫﺎ ﻧﺸﺎن ﻣـﯽ دﻫـﺪ كه اﻓﺰون ﺑﺮ ﺗﺄﺛﯿﺮﮔﺬاري ﺑﺎورﻫﺎي ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ و اﺳﺎﻃﯿﺮي در اراﺋﮥ ﺗﺼﺎوﯾﺮ ﻣﺨﺘﻠﻒ و ﻣﺘﻨﻮع از ﻋﻨﺎﺻﺮ ارﺑﻌﻪ، ﺟﺮﯾﺎن ﺳﻤﺒﻮﻟﯿﺴﻢ اﺟﺘﻤـﺎﻋﯽ هم در ﻧﺤﻮة ﻧﻤﺎدﭘﺮدازي از اﯾﻦ ﻋﻨﺎﺻﺮ در اﺷﻌﺎر ﻣﺤﻤﺪرﺿﺎ ﺷﻔﯿﻌﯽ ﮐﺪﮐﻨﯽ ﺑﯽ ﺗﺎﺛﯿﺮ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ و او ﻣﺘﻨﺎﺳﺐ ﺑﺎ ﻓﻀﺎي ﺣﮑـﻮﻣﺘﯽ ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺣﺎﮐﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ (دوره ﭘﻬﻠﻮي) ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﭼﻬﺎرﮔﺎﻧﻪ ﺗﺼﺎوﯾﺮي ﻣﺘﻨﻮﻋﯽ اراﺋﻪ داده اﺳﺖ؛ اﯾﻦ ﺷﺎﻋﺮ ﮔـﺎﻫﯽ ﺧـﺎك را ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻧﻤﺎد ﺳﺮزﻣﯿﻦ اﯾﺮان ﺑﻪ ﮐﺎر ﻣﯽ ﺑﺮﻧﺪ، در ﺟﺎﯾﯽ دﯾﮕﺮ آب و ﺑﺎرن را ﻧﻤﺎد آزادي و رﻫﺎﯾﯽ ﺑﻪ ﺗﺼﻮﯾﺮ ﻣﯽ ﮐﺸﻨﺪ و ﺑﺎد و ﺗﻨـﺪر و طوفان را مظهر خشم و خروش جامعه و رمز قيام و مبارزه مي دانند.