انگيزه‌ها و پيامدهاي سفر زيارتي بلندپايگان سياسي قاجار به عتبات و حج

The motivation and consequences of Qajar’s high-rank politician’s pilgrimage to Atabat and Hajj

تأمل و تحليل انگيزه و بازخوردهاي سفر زيارتي از اهداف اين پژوهش به ­شمار مي­رود. اين نوشتار به‌ روش توصيفي و تحليلي اين پرسش را طرح نموده كه مهم‌ترين انگيزه‌ها و پيامدهاي سفر زيارتي رجال سياسي ايران در دوره قاجاريه، اماكن مقدسه زيارتي در عراق عرب و حجاز چه بوده است؟ فرضيه پژوهش بر اين مبناست كه مقام‌هاي عالي‌رتبه سياسي قاجار با انگيزه و اهداف متنوعي همچون؛ معنويت‌گرايي، انجام مأموريت مذهبي، گذراندن دورۀ تبعيد، گشت‌ و گذار و مشاهده عيني اوضاع ايران و اصلاحات كشورهاي همسايه به سفر زيارتي مي‌رفته‌اند. يافته‌ هاي پژوهش نشان مي­دهد كه پاره‌اي از مهم‌ترين پيامدها عبارت بوده­اند از: تأثير آشتي‌جويانه و خشونت­ گريزانه سفرهاي زيارتي بر روابط ايران و عثماني و فراهم­ شدن تمهيداتي براي گفت‌ و گو‌هاي غيررسمي، افزايش آگاهي‌ هاي عيني سياست‌گذار پيكانه قاجار، درك ضرورت و مزاياي اصلاحات با اثرپذيري از جريان نوخواهي در روسيه و عثماني، غناي تاريخ‌نگاري با رشد سفرنامه‌هاي زيارتي رجال سياسي و نمايش و القا قدرت سياسي – فرهنگي ايران در اماكن زيارتي.

The present study was conducted to investigate and analyze the motivation behind pilgrimage to Atabat and Hajj and its consequences .Using a descriptive analytical method, an attempt was made to answer the following research question: “ what are the main impetus and consequences of Qajar politician’s pilgrimage to Holly shrine?'. The article hypothesizes Qajar statesmen’s various reasons to visit Holly shrine ,that is to talk spiritual trip , to enforce religious mission ,tourism to pass the exile period ,and to have a close objective look on the present situation of Iran at that time , (on those days) ,and finally the reformation in Russia and Empire Ottoman. The findings shows, A: the most important motives and consequences of Qajar politician’s and monarch’s pilgrimage to holly shrine as follows, B: the effects of pilgrim’s spiritualism on removing violence and being peaceful in Iran- Empire Ottoman Relation, C: to make a Qajar’ more knowledgeable and thoughtful on making decisions during their trip, D: realizing the necessity of reformation being influenced by the neighborhoods, E: to enrich historiography and the growth of religious itinerary and to inculcate Iran’s cultural – political power in holly shrine.