شرط فعل از تكليف محض تا اشتغال ذمه (گفتاري پيرامون آثار شرط فعل در فقه اماميه و حقوق ايران)

"The Positive Condition: from Pure Duty to Indebtedness" the Effects of the Positive condition in Imamieh jurisprudence and Iranian law

در رابطۀ با اثر ماهوی شرط فعل، فقهیان امامیه اختلافات گسترده‌ای دارند؛ برخی از فقهیان شرط فعل را فاقد اثر وضعی و ماهیت آن را صرفاً حكم تكلیفی می‌دانند، گروهی راه افراط در پیش گرفته‌اند و آن را واجد اثر وضعی مدیونیت دانسته‌اند و برخی حق وضعی ناشی از شرط فعل را تا حد «حق مطالبه» تقلیل داده‌اند؛ در این میان گروهی راه میانه‌ای را در پیش گرفته و برای شرط فعل، اثر وضعی قائل شده و آن را یكی از اقسام حق مالی دانسته‌اند كه نگارنده آن را حقِ مالیِ عهدی نام نهانده و بر این عقیده است كه در مواردی این حق عهدی به حق مالی ذمی یعنی دین تبدیل می‌شود. قانون مدنی ایران نیز موضع روشنی ندارد و این امر ضرورت تبیین دقیق اثر شرط فعل در فقه امامیه (كه منبع اقتباس مقنن بوده است) را دو چندان می‌كند. از این‌رو در این نگاره بر اساس دو روش توصیفی - تحلیلی به بررسی دیدگاه و دلائل هر گروه می‌پردازیم و موضع و مبنای قانون مدنی را نیز آشكار خواهیم كرد.

The Imamieh scholars have wide disputes over the substantial effect of positive condition. Some jurisprudents regard the positive condition as lacking postural effect, believing it as merely an imperative rule. A group takes the path of extremism assuming it as an effect of debt, while other group reduces the postural right of positive condition to "right of demanding. Moreover, a group has taken a moderate approach, considering a postural effect for positive condition. They regard it as one of the types of financial right. The researcher names it financial covenanted right, believing that in some occasion, it turns to financial obligational right, which is debt. Iranʹs civil law doesnʹt take clear position, and this necessitates a precise explanation of the effect of positive condition in Imamiehʹs jurisprudence, which has been the source of the legislative adoption. Therefore, the present study uses a in this descriptive-analytical approach to explain the views and reasons of each group and to reveal the position and basis of civil law.