جستار برون‏متني و درون‏متنيِ اشعار متعهّد نيما يوشيج در دهه‏هاي بيست و سي

در اين مقاله كوشش مي شود، ابتدا از ديدگاهي برون‏متني و جامعه‏گرايانه، برخي از شاخصترين شعرهاي متعهّد نيما در دهه‏هاي بيست و سي واكاوي، و سپس در جستاري درون‏متني و زبانشناسانه، كيفيّت هنري و ادبي اين اشعار نشان داده شود. نتيجه اين پژوهش كه به شيوه توصيفي و تحليل محتوا انجام شده است، نشان مي دهد كه از ديدگاه برون‏متني، بازنمايي ايديولوژيك اشعار نيما و خوانش‏هاي ايديولوژيك حزب توده از آن اشعار، اين گمان را تداعي مي‏كرد كه شاعر فقط در تعهّد به حزب توده شعر مي‏سرايد. مفسّران و منتقدان نزديك به حزب توده، فضايي منطبق با آرمانهاي خود در خوانش و تفسير شعرهاي متعهّد نيما به وجود آوردند كه بنا بر آن از اشعار حتّي فقط با گرايش اجتماعي، قرايتهايي ايديولوژيك ارايه مي‏شد. پس، اشعار اجتماعي نيما از سوي گفتمان مسلّط با سويه سياسي همراه با نيّات حزب خوانده و شايع مي‏شد؛ امّا در واقع، تعهّد نيما به اجتماع و به طور كلّي چپ‏گرايي بود و نه به حزب توده. از ديدگاه درون‏متني و زبانشناسانه نيز نيما در اشعار متعهّدش هرگز «ادبيّت» كلام خود را قرباني صراحت و شعارهاي متعهّدانه با زبان ارجاعي و ترغيبي نكرده و با هنجارگريزيهاي معنايي، ‏بويژه نمادگرايي به برجسته‏سازي دست زده است و با متن «باز»، مخاطبان را به عرصه توليد معنا وارد كرده است.