چين‌شناسيِ ايرانيان در پرتو ترجمه‌هاي دوره قاجاريه

Iranian Sinology in Light of Qajar Translations

روابط سياسي بين ايران و چين از سال­هاي پيش از تأسيس قاجاريه و در تمام قرن نوزدهم ميلادي وجود نداشت؛ علت اين امر درگيري دو كشور با بحران و مسائل داخلي و تضعيف قدرت آنان در نتيجه ضعف نيروي دريايي و مواجهه با دول قدرتمند و سلطه­ گر اروپايي بود. با اين وجود، ترجمه آثاري در باب تاريخ چين و سفرنامه اروپاييان در اين خصوص و نيز سفرنامه چند نفر از رجال قاجار به چين در قرن نوزدهم نوعي تناقض در كنش­ ها را نشان مي­دهد. مساله نوشتار حاضر، بررسي و تحليل علل توجه مراكز رسمي ترجمه دوره قاجار به تاريخ چين است. آيارويكرد ايرانيان درمواجهه با چين درتداوم نگرش تمدني - باستاني پيشين بوده ويا متأثر ازتحولات مدرن ومسائل مشابه دو كشور دردنيا ي قرن نو زدهم صور ت گرفته است؟چه متوني ترجمه شده وعلل توجه به ترجمه ا ين متون چه بود؟سفارش ­دهندگان ومصرف كنندگان متون ترجمه شده از چه سنخي بودند؟ دستاورد تحقيق نشان مي­دهد كه علّت توجه شاهان قاجار به ترجمه متون در باب چين را مي­ توان نوعي علقه تاريخي مشترك در قالب تمدن‌هاي دنياي كهن، سيستم و الگوي اداره سرزميني در قالب امپراتوري و ممالك محروسه، سنّت­ ها والگوهاي زيست اجتماعي،تشابه شرايط و مسائل جوامع دو قلمرو و علاقه به طب چيني و تداوم الگوي طب سنتي پزشكي در ايران قاجارياز يك سو و مواجهه امپراتوري چين باتحرّكات مسلمانان آن ديار از سوي ديگر دانست

Prior to the establishment of the Qajar dynasty and during the entire 19th century political relations between Iran and China were non-existent; the reason has been ascribed to domestic crisis in both countries and their decline as a result of buckling under foreign powers due to their weak sea power. Nevertheless, a perusal of translated works on Chinese history and european written travel accounts along with the account of some Qajar dignitaries’ journey to China in the 19th century reveal inconsistent actions and practices. What concerns the current research is to study and analyze the resonation of Chinese history with official Qajar translations. Was the Iranian attitude toward China a continuation of ancient-civilizational thinking, or was it the fruit of modern developments and and roughly similar issues of the countries in the 19th century? Who ordered the translations, and, who read them? The findings suggest that the reason for Qajar Kings’ interest in the translation of the texts on China could be found in a common historical tie, manifested in the form of ancient civilization, the Imperial rule, guarded (Mahrousah)territories, social patterns and tranditions of life, commonalities in the two territories and the great appeal of Chinese medicine for Iranians on the one hand, and, the Chinese crackdown on Muslim movements in her territory on the other hand, piqued Nadir al-din Shah’s sensitivity to the issue of China.