نقش مفهوم حس مكان در ارتقاي كيفيت حفاظت معماري

The Role of the “Sense of Place” Concept in Improving Architectural Conservation Quality

عليرغم آنكه از چند دهه پيش با توسعه علوم محيطي، جنبه‌هاي ذهني فضاهاي معماري در محافل علمي مورد توجه قرار گرفت، بيشتر تجارب كنوني در زمينه حفاظت ميراث معماري ايران گوياي كم‌توجهي به اين مقوله و توجه زياد به كالبد و عملكرد در برنامه‌‌ريزي‌هاي مربوطه است. مفهوم حس مكان به عنوان يكي از مفاهيم علوم محيطي، متخصصان و طراحان را در شناخت ويژگي‌هاي ذهني فضاهاي طبيعي و مصنوع ياري كرده است. مقاله حاضر معتقد است جنبه‌هاي فضايي حفاظت مي‌تواند با در نظر گرفتن مفهوم حس مكان، شناخته شده و راهكارهاي عملي براي آفرينش رابطه‌اي همه جانبه بين فضا و انسان را پايه‌ريزي كند. از آنجايي كه حس مكان رابطه انسان – فضا را از طريق شناساندن معاني فضا شكل مي‌دهد، بنيان مناسبي براي شناخت معاني فضاهاي ميراثي و تبيين نگرشي مناسب نسبت به اقدامات حفاظتي خواهد بود. براساس اين ديدگاه، فرضيه‌هاي زير تدوين شده است : آ. حفاظت معنايي مبناي اصلي حفاظت معماري است، ب. توجه به حس مكان بخش مهمي از حفاظت معنايي است و پ. حفاظت براساس حس مكان الگوي حفاظت‌هاي كالبدي و عملكردي را تبيين مي‌كند. بررسي نسبت بين حفاظت معماري و مفهوم حس مكان نشان مي‌دهد كه شناخت مفهوم حس مكان فضاهاي ميراثي سبب شناخت ساختار و كاراكتر آنها شده، حفاظت معماري را به سوي خط مشي‌هايي در مورد اقدامات كالبدي – عملكردي سوق مي‌دهد كه در نهايت به حفظ حس تعلق مردم نسبت به آن فضاها منجر شود. اين پژوهش با اتكا به روش تحليلي- توصيفي و با استفاده از منابع كتابخانه‌اي و تفسير و طبقه‌بندي ‌آنها انجام شده است.

Although, subjective aspects of architectural spaces were taken into consideration by scientific circles during last few decades and after the development of environmental sciences, current experiences in the field of maintaining architectural heritage in Iran shows the little attention paid to this aspect, against the focus given to the structure and function in related planning. The "sense of place" concept, as one of environmental science’s meanings, has helped specialists and designers to identify subjective characteristics of natural and built spaces. This paper believes that by considering the "sense of place" notion, spatial aspects of conservation can be recognized and can form practical strategies to establish a comprehensive connection between space and human beings. Due to the fact that the "sense of place" shapes the relation between human and space by introducing the meanings of space, it will be a proper basis for cognition of the meanings of heritage spaces and explanation of an appropriate attitude towards protective measures. According to this view, the hypothesis are; A. Semantic preservation is the main basis of architectural conservation, B. Paying attention to the "sense of place" is an important part of semantic protection and C. Conservation that is based on the "sense of place" explains the pattern of physical and functional conservation. Studying the relation between architectural conservation and the "sense of place" shows that recognizing the "sense of place" in heritage spaces, results in understanding their structure and character, and thus leads the architectural protection towards policies containing physical and functional measures which finally results in the preservation of people’s sense of belonging to those spaces. This research is done by relying on analytical and descriptive methods and using interpretation and classification of library resources.