الگوي بازار قرض‌الحسنه بر اساس تحليل محتواي آيات قرآن

The Derivation of Pattern of Qard-al-hassan Market Based on Thematic Content Analysis of Quranic Verses

در اقتصاد كلان رايج، استقراض خانوارها، دولت و بنگاه‎ها طرف تقاضاي بازار وجوه وام را تشكيل مي‎دهند كه رابطه معكوس با نرخ بهره دارند؛ طرف عرضه اين وجوه پس‎اندازكنندگان هستند كه مقدار وجوه عرضه‌شده آنها، رابطه مستقيم با نرخ بهره دارد. با وجود تحريم ربا در اسلام و نياز خانوارها به قرض، اسلام راهكار ديگري ارايه مي‌كند. هدف اصلي اين مقاله استخراج الگوي پيشنهادي اسلام براي بازار وجوه استقراضي و عوامل موثر بر منحني‎هاي عرضه و تقاضاي اين وجوه است. فرضيه پژوهش آن است كه اسلام به اين بازار توجه داشته و تدابيري براي افزايش كارايي آن انديشيده است. با تحليل محتواي مضموني آيات قرآن اين نتيجه به دست مي‎آيد كه در اين الگو، در طرف عرضه، با تقويت انگيزه‎هاي اخروي، مسلمانان به دادن قرض ترغيب مي‌شوند؛ در طرف تقاضا با تضمين بازپرداخت وام از طريق ابزارهاي حقوقي مانند نوشتن قرض، گرفتن شاهد، گرفتن ضمانت و الزام حكومت به پرداخت قرض انسان معسر (تنگدست) سامان مي‌يابد. وظيفه دولت اسلامي براي افزايش امكان تسويه اين بازار عبارت است از: كنترل تورم، افزايش كارايي نظام حقوقي و قضايي، تربيت معنوي مردم براي افزايش انگيزه‎هاي معنوي، شناسايي نيازهاي اساسي مردم ـ همانند ازدواج و ايجاد شغل ـ و تشويق مردم به اختصاص وجوهي از خود به اين موارد.

Abstract In mainstream macroeconomics, money borrow by households, government and firms, consists the demand side of loan funds that have a reverse relation with interest rate. The supply side, are savers that the amount they provide, has a direct relation with the interest rate. Because of the prohibition of riba, Islam proposes another alternative. The main purpose of this article is the derivation of suggested pattern of borrowed funds’ market and factors that affect their supply and demand curves. The proposition of this research is that Islam has paid attention to this market and has presented solutions to increase its’ efficiency. With thematic content analysis of Quranic verses, we conclude that, in supply side of this pattern, through strengthening Muslim’s hereafter motives, they are appreciated to lend (Qard) and demand side is established by guaranteeing loan repayment through legal instruments like writing the Qard agreement, taking witness, taking collateral and making the government pay the Qard of miserable. The tasks of Islamic government in order to increase the possibility of the settlement of this market are controlling inflation, increasing the efficiency of legal and judicial system, moral training of people in order to increase their moral motives, recognizing their basic needs (for example marriage and job creation) and appreciating people to allocate some of their funds to basic needs of others.