ارزيابي تاثير معافيت‌ها بر تنازلي بودن ماليات بر ارزش‌افزوده در ايران

The Evaluation the Exemptions’ Effects on the Value Added Tax Regressiveness in Iran

نظام ماليات بر ارزش‌افزوده، نظام مالياتي مدرني است كه مي‌تواند نقش مهمي را در اصلاح نظام مالياتي ايفا نمايد و منابع مالي مورد نياز دولت را براي انجام وظايف گسترده‌اش فراهم كند. اما ماهيت تنازلي بودن اين نوع ماليات‌ سبب شده تا دولت در راستاي دستيابي به يكي از اهداف مهم كه همانا كاهش نابرابري و توزيع عادلانه درآمد است، با مانع جدي مواجه شود. به منظور تخفيف اثر تنازلي بودن ماليات‌ها، به طور كلي دو اقدام اساسي قابل شناسايي است: نخست، اعطاي معافيت به آن دسته از كالاهايي كه سهم زيادي در سبد بودجه خانوارهاي كم‌درآمد دارند، و دوم، طراحي يك نظام مالياتي با نرخ‌هاي چندگانه كه در آن، كالاهاي ضروري با نرخ پايين‌تر و كالاهاي لوكسِ مورد استفاده طبقات بالاي درآمدي با نرخ‌هاي بالاتر مشمول ماليات شوند. راهكار دوم، ضمن پيچيده نمودن سيستم مالياتي، هزينه‌هاي تمكين و اجرا را بالا مي‌برد و به همين دليل، در ايران راهكار نخست مدّ نظر است. در مقاله حاضر، بر آنيم كه با استفاده از آمارهاي هزينه-درآمد خانوار (به تفكيك شهري و روستايي) طي سال‌هاي 1388 تا 1392 و با به كارگيري جدول داده-ستانده به منظور بهبود دقت محاسبات، اين موضوع را مورد بررسي قرار دهيم كه اعطاي معافيت‌ها، چه تاثيري بر تنازلي بودن ماليات بر ارزش‌افزوده داشته است. يافته اصلي مطالعه حاكي از آن است كه معافيت‌ها، شدت تنازلي بودن را كاهش داده‌اند.

The value Added Tax system is a modern system that can play an important role in reforming the tax system and financial resources required by the government to perform its heavy duties. But the regressive nature of such taxes has caused the government faces with serious obstacles to achieve one of its important goals, which is inequality reduction and fair income distribution. In order to discount the regressive effect of taxes, generally two basic actions can be identified; First, granting exemptions to those group of goods that has a large share in the low-income householdsʹ budget portfolio, and the second, designing a tax system with multiple rates, in which the essential goods are taxed with lower rates and luxury goods used by the high income classes are taxed by the higher tax rates. The second approach, while complicating the tax system, increases the compliance and enforcement costs and this is why the first approach has been adopted in Iran.