ماهيّت و كاركرد فقهي «شروط» در معاملات بانكي

Figh study of the nature and function of the provisions in banking transactions in interest-free banking

قرارداد هاي بانكي يا به صورت مطلق انعقاد پيدا مي كند و يا به صورت مشروط و مقيّد. غالب قرارداد ها به صورت مشروط است لذا در اكثر قرارداد ها رعايت موازين شرعي در امور بانكي كه اين همه امروزه مورد توجه و اهميّت است منوط به شناخت ماهيت فقهي و حقوقي شرط و كاركرد آن است. شرط به اعتبار هاي مختلف، تقسيمات فراواني را دارا مي باشد كه شناخت دقيق هر يك از اين اقسام، اهميت بسزايي دارد و نيز لازم است تاثير هر يك را جدا جدا مورد بررسي قرار داد. اين بررسي از چگونگي انعقاد صحيح قرارداد با هر يك از انواع شرط ها شروع شده، و تا ملاحظه تاثير تخلّف ادامه خواهد يافت. اين بررسي مي بايست با حوصله و دقت انجام گيرد و نبايد دشواري برخي مطالب، موجب بي توجهي گردد. سهل انگاري و بي دقّتي در عمليات بانكي بر اساس موازين شرعي، علاوه بر اين كه موجب مي شود تا از زيربنا، با اقتصاد اسلامي جدايي حاصل شود، باعث تقويت شبهه براي بسياري مي گردد و در نهايت، آنها را به اين توهّم مي رساند كه رعايت احكام فقهي تنها عوض كردن ظاهر و صورت عمليات بانكي است و هيچ تغيير ماهوي رخ نمي دهد و آنها را دچار سردرگمي و حيرت پايان ناپذير مي كند و پيوسته در حالت سوالي باقي مي مانند كه چرا بايد براي اين تغييرات سطحي و قهراً بي اثر، اين همه هزينه نمود.

Bank contracts are concluded either absolutely or conditionally. Most contracts are concluded conditionally. Therefore, in most contracts, observance of rules of sharia in banking affairs, which is today subject of much attention, depends on knowledge of fiqh and legal nature of conditions and their function. Conditions are divided into many categories based on different criteria, and accurate knowledge of each of such categories is very important, and also, it is necessary to study effect of each separately. Such study would range from the study of how to accurately conclude a contract containing each of categories of conditions to consideration of the effect of violation of conditions. Such study must be done carefully and with diligence without ignoring complexities of certain matters. Indulgence and lack of diligence in sharia rules-based banking operation not only undermines Islamic bases of economy but also cause many to doubt the Islamic bases of economy and lead them to falsely believe that observance of rules of fiqh only apparently changes bank operations without making any substantial changes, thus making people confused and surprised with the never answered question why so much must be spent on such superficial and ultimately ineffective changes.