بررسي خواب بذر در هفت گونه گياه دارويي از تيره چتريان (Apiaceae)

Study of Seed Dormancy in Seven Medicinal Species from Apiaceae

وجود خواب در بذرهای گیاهان تیره چتریان یكی از مهم‌ترین دلایلی است كه كشت و اهلی كردن آن‌ها را با مشكل مواجه كرده است. جهت ارزیابی خواب بذور هفت گونه دارویی مهم از تیره چتریان، در تابستان 1390 از رویشگاه‌های طبیعی آن‌ها در استان لرستان جمع‌آوری گردید، و جوانه‌زنی آن‌ها در آزمایشی با طرح كاملاً تصادفی و در چهار تكرار 25 تایی بذر مورد ارزیابی قرار گرفت. در آزمایش بررسی جوانه‌زنی در آب مقطر گونه‌های آوندول (Smyrnium cordifrolium)، چویل (Ferulago angulata)، كرفس وحشی (Kelussia odoratissima) و كندل كوهی (Dorema aucheri) فاقد جوانه‌زنی، حال ‌آنكه گلپر (Heracleum persicum) دارای 30%، زیره لرستانی (Bunium luristanicum) 96% و غازیاقی (Falcaria vulgaris) 97% جوانه‌زنی از خود نشان دادند. برای شكستن خواب بذر گونه‌های با جوانه‌زنی كمتر از 30 درصد تیمارهایی شامل سرمادهی مرطوب به مدت زمان‌های 2، 4، 6، 8، 10 و 12 هفته، اسید جیبرلیك با دو غلظت 250 و 500 میلی‌گرم در لیتر، تیمار تركیبی (اسید جیبرلیك 250 میلی‌گرم در لیتر با تیمار 4 هفته سرمادهی و تیمار تركیبی اسید جیبرلیك 500 میلی‌گرم در لیتر با تیمار 4 هفته سرمادهی) و نیترات پتاسیم 2/0 درصد اعمال گردید. نتایج نشان داد برای گلپر سرمادهی مرطوب 6 هفته (71%)، و برای گونه‌های كندل كوهی (90%)، كرفس وحشی (63%) و چویل (97%) تیمار 12 هفته سرمادهی مرطوب مؤثرترین تیمارهای شكستن خواب بذرها بودند. همچنین بذر گونه‌های گلپر و كندل كوهی دارای خواب فیزیولوژیكی متوسط و گونه‌های چویل و كرفس وحشی داری خواب فیزیولوژیكی عمیق بودند.

Seeds of seven species of medicinal plants collected from the natural habitat in Lorestan province in summer 2011. Germination test carried out in a completely randomized design with four replications of 25 seeds in H2O. Species of Smyrnium cordifrolium, Kelussia odoratissima, Dorema aucheri and Ferulago angulata had no germination while Heracleum persicum, Bunium luristanicum and Falcaria vulgaris showed germination of 30, 96 and 97% respectively. Different treatments of breaking dormancy applied to the species with germination below 30% [moist-chilling for periods of 2, 4, 6, 8, 10 and 12 weeks, with two concentrations of 250 and 500 ppm of gibberellic acid, a combination treatment (gibberellic 250 ppm + 4 weeks moist-chilling and gibberellic acid 500 ppm + moist-chilling for 4 weeks) and potassium nitrate 2 g/l]. The results showed that moist-chilling was the most effective treatments to break seed dormancy of Heracleum persicum (6 weeks), Dorema aucheri (12 weeks), Kelussia odoratissima (12 weeks) and Ferulago angulata (12 weeks). Therefore, based on their reactions to the treatments, dormancy of Kelussia odoratissima and Ferulago angulata could be classified as deep physiological dormancy and species of Dorema aucheri and Heracleum persicum intermediate physiological dormancy type.