دلايل و نشانگان رويكرد تهاجمي عربستان عليه جمهوري اسلامي ايران

Saudi Arabia’s Aggression against Iran: Reasons and Motivations

عربستان سعودي از زمان سقوط صدام در عراق در سال 2003، خصوصا دوران تحولات انقلابي خاورميانه و شمال افريقا از سال 2011 تا زمان انعقاد برجام و دوران پسابرجام، روابط خود را با جمهوري اسلامي ايران از سطح رقابت، به سطح تقابل و تشديد تنش سوق داده است؛ با توجه به اين وضعيت، سيوال اصلي مقاله اين است كه دلايل و انگيزه‏هاي واقعي رياض از اتخاذ چنين رويكرد تقابلي چه بوده و براي تحقق اين امر، از چه اقدامات و رويه‎هايي براي موزانه‏سازي عليه ايران استفاده كرده است؟ نوشتار حاضر با بهره‎گيري از چهارچوب نظري «واقع‏‏گرايي انگيزشي» و تبيين شاخص‎هاي «بازيگر طمع‎كار» به اين فرضيه رسيده است كه «عربستان سعودي به‌منظور خروج از سكون سابق سياست خارجي در حوزه‎هاي مختلف منطقه‎اي، جبران خلا قدرت ايجادشده در جهان عرب پس از تحولات انقلاب‏هاي عربي 2011 و نيز هم‌راستايي با راهبرد امريكا در منطقه، به سمت رويكردهاي تقابلي و تشديد تنش با جمهوري اسلامي ايران سوق يافته است؛ در اين مسير نيز از اقدامات و رويه‎هايي مختلفي نظير ايتلاف‌سازي و اجماع‌سازي، تلطيف نسبي روابط با اسراييل، استفاده از اهرم اقتصادي و انرژي، بهره‏گيري از ظرفيت سازمان‏هاي منطقه‏اي و بين‏المللي، ايجاد رقابت‎هاي تسليحاتي، استفاده از ظرفيت حرمين شريفين و دامن زدن به اختلافات مذهبي و نژادي براي موازنه‏سازي عليه ايران بهره گرفته است.

Saudi Arabia has intensified its competition with Iran to an all-out confrontation since the downfall of Saddam Hussain in Iraq in 2003. This confrontation has become severer during the revolutionary developments in the Middle East starting from 2011 and particularly after signing of the Joint Comprehensive Plan of Action by Iran and the 5+1. In view of this, the main questions here are: What are the reasons and motivations for Riyadh to adopt a confrontational approach vis-à-vis Iran? What are the measures Saudi Arabia has taken to confront Iran? And what are the policies that Saudis have adopted to balance against Iran? This paper has used the “motivational realism” theory and the concept of the “greedy actor” to hypothesize that Saudi Arabia has tilted toward an aggressive policy against Iran in order to make an exit from its traditional status quo foreign policy in different regional areas in addition to filling the power vacuum in the Arab World after the revolutionary developments that hit some Arab countries. Aligning with the United States in the Middle East is last but not least of these motivations. Driven by such motivations, the kingdom has taken a number of measures and adopted policies against Iran including coalition and consensus building, softening relations with Israel, using the energy and economic leverages, making use of the capacities of regional and international organizations, intensifying arms races, using the capacities of the holy sites of Mecca and Medina and finally fomenting the sectarian tensions.