بررسي و تحليل پاسخهاي ملاصدرا به پرسش خواجه طوسي و ملامظفر حسين كاشاني درباره بقاي نفس

An Analytic Study of Mulla Sadra’s Responses to the Questions of Khwajah Nasir al-Din Tusi and Mulla Muzaffar Hossein Kashani about the Subsistence of the Soul

مسيله بقاي نفس پس از مفارقت از بدن، يكي از چالش برانگيزترين مسايل فلسفي است. اين مسيله، هم از سوي حكمايي كه نفس را قديم و مجرد ميدانند و هم از سوي حكمايي كه به حدوث روحاني نفس معتقد هستند، مورد بحث واقع شده و استدلالهاي گوناگون در اينباره اقامه شده است. خواجه طوسي كه به سنت حكمت مشا تعلق دارد، اين پرسش را مطرح كرده است كه چرا بعقيده حكما، بدن و استعداد بدني در ابتداي حدوث نفس لازم و ضروري است اما در مرحله بقا و مفارقت شرط نيست؟ او پاسخ اين پرسش را در رساله‌يي كه درباره بقاي نفس نوشته، بررسي كرده است و در عين حال آن را از حكيم معاصر خويش، شمس الدين خسروشاهي نيز پرسيده ولي پاسخي دريافت نكرده است. همين پرسش را ملامظفر حسين كاشاني، حكيم معاصر ملاصدرا از او پرسيده است زيرا بنظر ميرسد كه ظاهراً مسيله بقاي نفس با نظريه حدوث جسماني ملاصدرا قابل جمع نيست. صدرالمتالهين پرسش خواجه و ملامظفر را هم بر اساس مبناي قوم و هم اصول فلسفه خويش پاسخ داده و از مسيله بقاي نفس پس از مفارقت بدن دفاع كرده است.

The subsistence of the soul after its parting with the body is one of the most challenging problems in the field of philosophy. This problem has been discussed by both philosophers who consider the soul to be pre-eternal and immaterial and philosophers who believe in the spiritual origination of the soul, and both groups have adduced various arguments in this regard. Khwajah Nasir al-Din Tusi, who is a Peripatetic philosopher, has posed the following question: Why, in the view of philosophers, are the body and bodily preparedness concomitant at the beginning of the origination of the soul but not at the stage of subsistence and separation? He has probed the response to this question in a treatise which he wrote about the subsistence of the soul. At the same time, he asked this question from his contemporary philosopher, Shams al-Din Khusrawshahi, but he did not receive a response. Mulla Muzaffar Hossein Kashani, who was contemporary with Mulla Sadra, asked him the same question, since it seems that the problem of the subsistence of the soul is apparently inconsistent with Mulla Sadra’s theory of corporeal origination. He provided a response to the question of Khwajah Nasir al-Din Tusi and Mulla Muzaffar on the basis of the fundamental principles of his own philosophy and defended the problem of the subsistence of the soul after its separation from the body.