وقوع بيماري لكه خرمايي گندم در دشت مغان

Occurrence of wheat tan spot in Ardabil province

لكه خرمايي برگ كه به عنوان لكه زرد نيز مشهور است يكي از مهم‌ترين بيماري‌هاي لكه برگي گندم است كه توسط قارچ (Pyrenophora tritici-repentis (Died.) Drechs (anamorph: Drechslera tritici-repentis (Died.) Shoemaker ايجاد مي‌شود. اين بيماري قبلاً از استان‌هاي شمالي كشور شامل گلستان و مازندران گزارش شده است (3). طي بررسي‌هاي مزرعه‌اي در ارديبهشت 1395، نمونه‌هاي برگي مشكوك به بيماري لكه خرمايي گندم از مزارع مناطق بيله سوار مغان و گرمي در استان اردبيل جمع آوري و جهت بررسي‌هاي بيشتر به آزمايشگاه منتقل گرديد. جداسازي قارچ طبق روش لاماري و برنير (1989) انجام شد (2). برگ‌هاي مشكوك به آلودگي پس از شستشو با آب به قطعات 4-3 سانتي‌متري بريده شده و روي كاغذ واتمن مرطوب درون تشتك پتري قرار گرفتند. ظروف پتري به مدت 24 ساعت زير نور فلورسنت و دماي اتاق و سپس به مدت 24 ساعت در تاريكي و دماي ?C16 قرار گرفتند. نور موجب توليد كنيديوفور و تاريكي موجب توليد كنيديوم شد. با كمك سوزن تشريح و بينوكولر تك كنيديوم‌هاي قارچ جداسازي و به محيط كشت WA منتقل شد. كنيديوم‌هاي جوانه زده كه فاقد آلودگي بودند به محيط كشت V8/PDA منتقل شدند و به مدت 7 روز در تاريكي نگهداري گرديدند. زمانيكه قطر پرگنه خاكستري رنگ قارچ به 2 سانتي‌متري لبه پتري رسيد، با كمك اسپاتول و آب مقطر سترون ميسليوم‌‌هاي هوايي قارچ به سطح محيط كشت فشرده شد و سپس به مدت 24 ساعت زير نور near UV و 12 ساعت در تاريكي و دماي ?C16 قرار گرفت. حلقه كنيديوم‌هاي زيتوني تيره قارچ در حاشيه پتري‌ها تشكيل گرديد كه مملو از كنيديوفورها و كنيديوم‌هاي قارچ بود (شكل a1، b1و d1). كنيديوم‌هاي زرد رنگ قارچ داراي 7-5 ديواره عرضي و به ابعاد 200-100 × 18-14 ميكرومتر با سلول پايه مخروطي بودند (شكل c1). اين يافته با مشخصات ارايه شده براي قارچ P. tritici-repentis (Alcorn, 1988) كاملاً مطابقت داشت (1). جهت آزمون بيماري‌زايي جدايه‌هاي قارچ، از رقم حساس بولاني در گلخانه استفاده گرديد. بدين منظور سوسپانسيون كنيديوم جدايه‌هاي قارچ به غلظت 103×4 تهيه گرديد و برگ‌هاي گياهچه‌هاي دو هفته‌اي گندم با سوسپانسيون كنيديوم قارچ مايه زني شد (2). گياهچه‌هاي مايه زني شده جهت حفظ رطوبت به مدت 48 ساعت زير پلاستيك تيره و سپس به مدت 6 روز در شرايط گلخانه با دماي ?C22 و دوره نوري 16 ساعت روشنايي قرار گرفتند. قارچ P. tritici-repentis مجدداً از برگ‌هاي آلوده جداسازي گرديد. اين نخستين گزارش از وقوع بيماري لكه خرمايي با عامل P. tritici-repentis در دشت مغان استان اردبيل مي‌باشد. با توجه به اهميت اين بيماري در اقليم معتدل مرطوب و امكان همه‌گير شدن آن در منطقه، لازم است تمهيدات مناسبي براي كنترل بيماري در منطقه مد نظر قرار گيرد.

Tan spot or yellow spot is one of the most important diseases of wheat which is caused by Pyrenophora tritici-repentis (Died.) Drechs (anamorph: Drechslera tritici-repentis (Died.).The disease had been reported from the northern province of Iran including Golestan and Mazandaran (3). During field surveys on May 2016, suspected leaf samples of tan spot were collected from infected wheat fields in Bileh-Savar (Moghan plain) and Germi in Ardabil province and transferred to the laboratory for further investigation. Fungal isolation was carried out according to Lamari and Bernier (1989) (2). Suspected wheat leaves were cut into 3-4 cm long pieces, washed under tap water and were placed on wet Whatman filter paper in Petri plates, incubated at room temperature for 24 hours under fluorescent light and then for 24 hours in the dark at 16?C. Light and darkness induce conidiophore and conidium production respectively. Single conidia from the leaf surface were selected and transferred to WA medium. Germinated conidia in WA were transferred to V8 / PDA and stored in the dark for 7 days. When the colony diameter reached to 2 cm from the edge of Petri plates, fungal aerial mycelia flooded with distilled water and then flatted with a sterile spatula. These plates were kept under near UV for 24 hours followed by 12 hours at 16?C. Dark-olive color ring of fungal conidia formed around the colony with huge amount of conidiophores and conidia (Fig. 1a, 1b and 1d). Conidia were yellow, with 5-7 Pseudosepta, 14-18 × 100-200 µm and the basal cells were conical (Fig. 1c). The finding descriptions were in consistence with characteristics explained by Alcorn (1988) for P. tritici-repentis (1). For pathogenicity tests, susceptible cv. Bolani was used in greenhouse conditions. Wheat seedlings were inoculated with conidial suspension of 4×103 conidia/ml at two-leaf stage (2). To provide the sufficient humidity, inoculated seedlings covered with black plastic bags for 48 hours and then transferred to the greenhouse without bags and kept for 6 days at 22 ?C with a photoperiod of 16 hours light. P. tritici-repentis isolated again from infected wheat plants. This is the first report of the occurrence of the wheat tan spot with the causal agent of P. tritici-repentis in Moghan plain of Ardabil province. Given the importance of the disease in temperate humid climate and the possibility of disease outbreak in this region, it is necessary to consider the appropriate management strategies for the control of the disease.