فعل گذرا و ناگذر (گزارشي تحليلي از اختلاف آرا دستور زبانهاي فارسي)

بررسي كتابهاي دستورزبان فارسي راجع به تعريف و مصداقهاي فعل ناگذر و گذرا (لازم و متعدي) نشان مي‌دهد كه اختلاف ديدگاه دستورنويسان به طور عمده به دو موضوع در تعريف اين نوع افعال در كتب دستورزبان قديم منتهي مي‌شود. نخست موضوع نهاد ومصداقهاي آن. ابهام در تعيين مصاديق نهاد يعني فاعل يا مسندٌاليه سبب مي‌شود كه فعلهاي ربطي و مجهول كه فاعل ندارند در برخي كتب در زمره افعال ناگذر قرار نگيرندو برعكس آن در برخي ديگر جز فعلهاي ناگذر به شمار آيند. دومين موضوع ابهام درتعريف فعلهاي لازم ومتعدي است. شرط لازم بودن فعـــل ،نيازنداشتن آن بـــه "كلمه ديگر" ذكر شده است. ابهام در مصاديق كلمه ديگر سبب شده است، فعلهاي ربطي و مجهول گاه در شمار فعلهاي لازم وگاه در زمره فعل متعدي قرار گيرند. در كتب دستورزبان بر مبناي نظريه‌هاي زبان شناسي نيز فعلها به دو دسته گذرا وناگذر تقسيم مي‌شوند وفعلهاي متعدي در دستور سنتي، منطبق با فعل گذرا نيست بلكه يكي از زير مجموعه‌هاي آن است. اين مقاله برآن است تا گزارشي تحليلي از منشا اختلاف‌نظر برخي كتب دستورزبان سنتي و جديد را در اين زمينه عرضه نمايد.