زيبايي شناسي تناسب معنايي در سوره آل عمران

Aesthetics of Semantic Interrelation in Sūrat Āl-i Imrān

قرآن كریم معجزه جاویدان خداوند و زیباترین سخن است. گزینش و چینش واژه ها، هماهنگی معانی و استواری نظم از جمله عوامل این زیبایی ها می باشد كه ركن آشكار اعجاز نیز به شمار آمده است. مطالعه این جنبه زیباشناختی قرآن را دانش تناسب كه یكی از دانش های قرآنی است، برعهده دارد. این دانش پیوندهای هنری و بلاغی چینش واژه ها و نظم و ترتیب آیات را در قرآن مورد بررسی قرار می دهد و انسجام و تناسب لفظی و معنایی را در آن اثبات می كند. نگارنده در این جستار بر آن است تا به این پرسش پاسخ گوید كه تناسب معنایی و وحدت موضوعی آیات سوره آل عمران بر اساس چه ساز و كارهای زبانی و بلاغی شكل گرفته است؟ در این راستا، آیات سوره آل عمران از دیدگاه دانش تناسب مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته و با ارائه شواهدی معلوم گشته است كه هر چند آیات این سوره با فاصله زمانی و برحسب وقایع مختلفی نازل شده اند، امّا بر اساس ساز و كارهای بلاغی و زبانی و جلوه های زیباشناسی سخن؛ همچون اِجمال و تفصیل، تضاد و تقابل، نظیره سازی و غیره در كنار هم قرار گرفته و به هم پیوند خورده اند.

The Holy Qur’an is God’s everlasting miracle and the most beautiful of speeches. Selection and arrangement of the words, coordination of meanings, and consistency of order are among the components of these beauties, which are the main pillars of miracle as well. The study of this aesthetic aspect of the Qur’an is undertaken by the science of interrelation (tanāsub), which is one of the Qur’anic sciences. This science studies the artistic and rhetoric association of the arrangement of the words and order of the verses in the Qur’an and proves the literal and semantic interrelation in it. In this research, the author seeks to answer the question as to on what lingual and rhetoric mechanism has the semantic interrelation and thematic unity of the verses of Sūrat Āl-i Imrān formed. In this respect, the verses of Sūrat Āl-i Imrān have been examined and researched from the perspective of the science of interrelation and it has been clarified by providing some evidences that although these verses have been revealed with different temporal distances and on various occasions, they have been juxtaposed and interrelated according to rhetoric and lingual mechanism and aesthetic manifestations of speech such as epitomes and details, contradiction and contrast, identification, etc.