تردد راز آلودجايگاه وجود شناختي و معرفت شناختي عقل فعال در رساله‌هاي رمزي سهروردي

Mysterious Nuance of the Ontological and Epistemological Status of Active Intellect in Suhrawardī’s Enigmatic Treatises

عقل فعال، شخصیت محوری رساله‌های رمزی سهروردی است كه در عالم مثال و در قالب مثالی پیر رازآموز متمثل گشته است. پژوهش حاضر، در صدد است نقش محوری عقل فعال را در رساله‌های رمزی سهروردی و در دو حوزه جهان‌شناسی و معرفت‌ شناسی بررسی نموده و تردد رازآلود این حقیقت متافیزیكی را در مراتب وجود و مراحل سلوك نفس، رمزگشایی نماید. حاصل این بررسی آن است كه عقل فعال، عقل دهم مشائین و نور اقرب (عقل اول) در حكمت اشراق است و در عین حال روح القدس یا جبرئیل ادیان است كه در رساله‌های رمزی سهروردی، به عنوان پیر و مرشد و راهنمای سالك حضور دارد و در مرتبه‌ای دیگر در سلسله انوار قاهر عرضی، حقیقت روح القدس یا «عقل فعال» در هنگام برقراری رابطه فردی با یك فرد خاص انسانی، در قالب «طباع تام» وی ظاهر می‌گردد. تردد راز آلود این حقیقت متافیزكی در سلسله مراتب انوار قاهر (طولی و عرضی) اشراقی مبتنی بر نظریه تشكیك حقیقت واحد نور در حكمت اشراق است.

Active intellect is the pivotal character of Suhrawardī’s enigmatic treatises, which has been exemplified in the world of archetypal images in the form of an enigmatic master (pīr). The present research is intended to examine the pivotal role of active intellect in Suhrawardī’s enigmatic treatises and in two areas of cosmology and epistemology and to decipher the mysterious nuance of this metaphysical truth in the ranks of being and stages of the soul’s wayfaring. The findings of this research reveals that the active intellect is the tenth intellect of the peripatetic and the proximate light (first intellect) in philosophy of illumination and at the same time the holy ghost or Gabriel of religions, which is present in Suhrawardī’s enigmatic treatises as pīr and murshid and the wayfarer’s guide; and in another rank in vertical triumphal lights, the truth of the holy ghost or “active intellect” appears when maintaining individual relationship with a specific human individual in the form of his “complete disposition” (ṭabā‘ tāmm). The mysterious frequenting of this metaphysical truth in the hierarchy of the triumphal lights (longitudinal and vertical) is an illumination based on the theory of gradation of unique reality of light in philosophy of illumination