اثر اكسين و سيتوكينين بر برخي ويژگي‌هاي مورفوفيزيولوژيكي گياهچه و جوانه‌زني بذر استويا (Stevia rebaudiana Bertoni)

The Effect of Auxin and Cytokinin on Some Morpho-Physiological and Germination Characteristics of Stevia (Stevia rebaudiana Bertoni) Seeds

این تحقیق به‌منظور بررسی كارایی پیش‌تیمار هورمونی در افزایش قدرت جوانه‌زنی و رشد اولیه گیاهچه، در آزمایشگاه علوم و تكنولوژی بذر دانشگاه شاهد در سال 1394 به‌صورت فاكتوریل در قالب طرح آماری كاملاً تصادفی در 4 تكرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل 5 سطح هورمون اكسین (IAA) (ایندول-3-استیك اسید) در غلظت‌های صفر، 1/0، 5/0، 1 و 5/1 میلی‌گرم بر لیتر و 5 سطح هورمون سیتوكینین (PBA) (تتراهیدروپیرانیل بنزیل آدنین) در غلظت‌های صفر، 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی‌گرم بر لیتر بودند. نتایج نشان داد كه كاربرد دو هورمون و اثرات متقابل آن‌ها، اثر معنی‌داری بر همه صفت‌های مورد ارزیابی از جمله درصد جوانه‌زنی، مقدار زیست‌توده، محتوای آب نسبی برگ و محتوای رنگیزه‌های فتوسنتزی داشت. بیشترین درصد جوانه‌زنی (66/66 درصد) در 5/1 میلی‌گرم بر لیتر IAA به همراه 1 میلی‌گرم بر لیتر PBA به‌دست آمد. پیش‌تیمار 5/0 میلی‌گرم بر لیتر PBA و 1/0 میلی‌گرم بر لیتر IAA بیشترین طول ساقه‌چه (به ترتیب 28/1 و 17/1 سانتی‌متر) را نشان داد. ضریب جوانه‌زنی با افزایش سطوح IAA از 1/0 تا 5/1 میلی‌گرم بر لیتر، 5/12 درصد كاهش یافت. بیشترین محتوای آب نسبی (73/42 و 38/37 درصد) به ترتیب در PBA 5/0 میلی‌گرم بر لیتر و IAA 5/1 میلی‌گرم بر لیتر به دست آمد. تركیب (0+1/0 میلی‌گرم بر لیتر) IAA+PBA بر طول ریشه‌چه و گیاهچه اثر مثبتی داشت. غلظت‌های بالایی از PBA و كمترین مقدار IAA بر روی مقدار زیست‌توده نتیجه‌ای یكسان نشان داده و بالاترین مقدار (33/4 میلی‌گرم) با تركیب تیماری این دو غلظت به دست آمد. رنگیزه‌های فتوسنتزی نیز از این دو هورمون تأثیر پذیرفتند به‌طوری كه تأثیر IAA بر این صفت بیش از PBA بود. مشخص شد كه اكسین و سیتوكنین موجب افزایش جوانه‌زنی و بهبود شاخص‌های مورفوفیزیولوژیك و درنتیجه عملكرد استویا می‌گردد.  

The present study was conducted to investigate the efficiency of hormonal pretreatment on increasing germination and early growth of seedling in the Seed Technology Laboratory of Shahed University in 2015 as a factorial experiment, adopting a completely randomized design with 4 replications. The treatments were: 5 levels of IAA (indole-3-acetic acid) namely, zero, 0.1, 0.5, 1 and 1.5 mg/L and 5 levels of PBA (Tetrahydro pyranyl ­benzyl­ adenine), which were zero, 0.5, 1, 1.5 and 2 mg/L. Analysis of variance showed that the use of the two hormones and their interactions had a significant effect on all traits such as seed germination, biomass, leaf relative water content and photosynthetic pigments. The highest percentage of germination (66.66%) was obtained in 1.5 mg/L IAA with 1 mg/L PBA. 0.5 mg/L PBA and in 0.1 mg/L IAA the longest shoot (1.28 and 1.17 cm, respectively) was obtained. Germination coefficient decreased by about 12.5% by increasing IAA from 0.1 to 1.5 mg/L. The greatest relative water content (42.73% and 37.38%) was obtained with 0.5 mg/L PBA and 1.5 mg/L IAA, respectively. Combination of IAA+PBA (0.1+0 mg/L) had a positive effect on both the length of the root and seedling. The high concentration of PBA and the lowest amount of IAA had similar results in terms of plant biomass. The highest plant biomass (4.33 mg) was obtained in seeds treated with 2 mg/L of cytokinin and 0.1 mg/L of auxin. Photosynthetic pigments were also affected by these two hormones through the IAA was more effective than PBA. The finding was that auxin and cytokinin increase germination and improve the morpho-physiological indicators and thus increase the yield of Stevia.