ارزيابي اثر زئوليت بر گياه دارويي صبر‌زرد (Aloe barbadensis Miller.) رشد كرده در شرايط تنش كم‌آبي

Effects of zeolite on Aloe barbadensis Miller. grown under water stress conditions

صبر‌زرد (Aloe barbadensis Miller.) یكی از مهمترین و اقتصادی‌ترین گیاهان دارویی، در بسیاری از كشورهای دنیا می‌باشد. به‌منظور بررسی تأثیر تنش كم‌آبی و كاربرد زئولیت بر كاهش اثرات تنش كم‌آبی گیاه صبر‌زرد آزمایشی در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه تربیت مدرس انجام شد. گیاهان در سه مرحله 90، 180 و 270 روز پس از اعمال تیمارها برداشت شدند. در شدت‌های بالای تنش كم‌آبی وزن تر برگ، وزن تر ژل و رشد گیاه كاهش یافت، اما تركیب‌های بیوشیمیایی افزایش پیدا كردند. نتایج آزمایش نشان داد بیشترین تعداد برگ و پاجوش تولید شده توسط هر گیاه به‌ترتیب در رژیم آبیاری 20% و 40% تخلیه رطوبت با كاربرد 8 گرم زئولیت بدست آمد. به‌طوری كه بیشترین مقدار وزن تر برگ و ژل در رژیم آبیاری 60% ظرفیت زراعی با كاربرد 8 گرم زئولیت به‌ترتیب 624.13 و 397.17 گرم، 270 روز پس از اعمال تیمارها بدست آمد. بیشترین میزان كارآیی مصرف آب در تیمار 40% ظرفیت آبیاری با كاربرد 8 گرم زئولیت و حداقل كارآیی مصرف آب در تیمار 80% ظرفیت آبیاری بدون كاربرد زئولیت حاصل شد. بیشترین و كمترین درصد آلوئین به‌ترتیب 23.48% و 10.80% در رژیم آبیاری 80% تخلیه ظرفیت زراعی و عدم كاربرد زئولیت 90 روز بعد از اعمال تیمارها و 40% تخلیه رطوبت ظرفیت زراعی با كاربرد 4 گرم زئولیت 180 روز پس از اعمال تیمارها بدست آمد. همچنین بیشترین میزان فروكتوز 234.71 و گلوكز 79.83 میلی‌گرم در هر گرم وزن خشك در تیمار 20% ظرفیت آبیاری بدون كاربرد زئولیت بدست آمد. با افزایش شدت تنش كم‌آبی تجمع پرولین در برگ‌های گیاه در مقایسه با تیمار بدون تنش افزایش پیدا كرد و بیشترین میزان در تیمار 40% رطوبت ظرفیت زراعی بدون كاربرد زئولیت 90 روز پس از اعمال تیمارها بدست آمد. بنابراین از نتایج این آزمایش می‌توان استنباط كرد كه استفاده از زئولیت می‌تواند با افزایش ظرفیت نگهداری رطوبت خاك باعث بهبود رشد و عملكرد گیاه شده و اثرات منفی تنش كم‌آبی را در گیاه صبر‌زرد كاهش دهد. همچنین تحت تنش كم‌آبی در سطوح معین با تنظیم فشار اسمزی، منجر به افزایش كارآیی مصرف آب و تركیب‌های بیوشیمیایی در این گیاه ‌شد.

Aloe barbadensis Miller. is one of the most economically important medicinal plants in many countries of the world. This investigation aimed at evaluating the effects of water stress and zeolite on growth, yield and chemical compositions of A. barbadensis. The study was conducted in the research greenhouse of Faculty of Agriculture, Tarbiat Modares University. The plants were harvested 90, 180 and 270 days after imposing the treatments. Water deficit stress decreased growth, leaf fresh and gel fresh weight and increased biochemical compounds. The results showed that the greatest number of new leaves and pup were produced by the plants irrigated 20% and 40% FC with 8 g zeolite, respectively. Generally, the highest leaf fresh and gel fresh weight were observed 270 days after imposing the treatments when plants were irrigated after depleting 40% of the FC and amendment with 8 g zeolite (624.13 and 397.17 g), respectively. The water use efficiency increased with less water and more zeolite availability. The highest water use efficiency of leaf and gel was obtained from the plants irrigated after depleting 60% of field capacity and treated with 8 g zeolite. In addition, the results indicated that the maximum aloin concentration (23.48%) and proline accumulation (0.85 (mg [g FW]-1) were obtained 90 days after imposing the treatments when the plants were irrigated after depleting 80% and 60% of FC where no zeolite was applied, respectively. Irrigation after 80% depletion of FC without zeolite application resulted in the highest fructose and glucose content, respectively (234.71 and 79.83 mg g DW−1). In general, application of zeolite could alleviate water stress adverse effects, and improved plant growth and yield. Severe water stress decreased leaf yield and plant growth, while caused an increase in biochemical compounds.