بررسي برخي خصوصيات فيتوشيميايي گاوزبان ايراني (Echium amoenum Fisch. & Mey.)تحت تأثير تراكم گياهي و كودهاي آلي و شيميايي مختلف

Effects of plant density and different organic and chemical fertilizers on some phytochemical characteristics of Iranian ox-tongue (Echium amoenum Fisch. & Mey.)

به‎منظور بررسی اثر تراكم بوته و مقایسه نهاده‌های اكولوژیك و شیمیایی بر برخی خصوصیات كیفی گاوزبان ایرانی (Echium amoenum Fisch. & Mey.) آزمایشی در دو سال زراعی متوالی 91-1390 و 92-1391 در مزرعه تحقیقاتی دانشكده كشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد به‌صورت اسپلیت پلات در قالب طرح پایه بلوك‌های كامل تصادفی با 3 تكرار انجام شد. كرت‎های اصلی و فرعی به‌ترتیب شامل 3 تراكم‌ كاشت (10، 5 و 3 بوته در مترمربع) و سه نوع كود آلی و یك نوع كود شیمیایی (كمپوست، ورمی‌كمپوست، كود گاوی، كود شیمیایی نیتروژن و شاهد) بودند. نتایج آزمایش نشان داد كه بیشترین میزان فعالیت آنتی‌اكسیدانی در تراكم 10 بوته در مترمربع (79 میلی‌گرم در میلی‌لیتر) و بیشترین میزان فنول كل در تراكم 5 بوته در مترمربع (51 میلی‌گرم اسید گالیك در گرم وزن خشك گل) مشاهده شد. كودهای كمپوست، ورمی‌كمپوست، گاوی و شیمیایی در تراكم 10 بوته در مترمربع، میزان فنول كل را به‌ترتیب 51، 35، 40 و 63 درصد در مقایسه با شاهد افزایش دادند. كاربرد كودهای كمپوست و ورمی‌كمپوست در تراكم 3 بوته در مترمربع به‌ترتیب منجر به افزایش 39 و 38 درصدی میزان فلاونوئید كل نسبت به شاهد شد. بیشترین میزان آنتوسیانین كل در تراكم 5 بوته در مترمربع حاصل شد. كودهای ورمی‌كمپوست و گاوی به‌ترتیب افزایش 10 و 13 درصدی روغن دانه و افزایش 34 و 13 درصدی پروتئین دانه را در مقایسه با شاهد سبب شدند. به‌طور كلی با توجه به یافته‌های این پژوهش، به نظر می‎رسد با استفاده از نهاده‌های بوم‎سازگار و تعیین تراكم مطلوب گاوزبان ایرانی، می‌توان ضمن بهبود كیفیت و سلامت محصول، خسارتهای ناشی از نهاده‌های شیمیایی را به حداقل رساند.

This research was aimed to investigate the effects of plant density and organic and chemical fertilizers on some phytochemical characteristics of Iranian ox-tongue (Echium amoenum Fisch. & Mey.). The study was conducted as a split plot experiment based on RCBD design with three replications, conducted in 2011-2014, in Ferdowsi University of Mashhad, Iran. The main and sub plots included three plant densities (10, 5 and 3 plants per m2) and three types of organic fertilizers and one type of chemical fertilizer (compost, vermicompost, cow manure, nitrogen chemical fertilizer and control), respectively. The results showed that the highest antioxidant activity was obtained in a density of 10 plants per m2 (79 mg/ml) and the highest total phenols was observed in a density of 5 plants per m2 (51 mg GAE/g flower DW). Compost, vermicompost, cow manure and chemical fertilizer increased total phenols to 51, 35, 40 and 63%, respectively compared to control. Application of vermicompost and cow manure in a density of 3 plants per m2 increased total flavonoid up to 39 and 38%, respectively compared to control. The highest total anthocyanin was obtained in a density of 5 plants per m2. Vermicompost and cow manure increased the seed oil (10 and 13%), and seed protein content (34 and 13%), respectively compared to control. In general, according to the findings of this research, it seems that the use of eco-friendly inputs and determining the optimal density of Iranian ox-tongue could result in improving the quality and health of product and minimizing the damage caused by chemical inputs.