مطالعه اثر ضدميتوزي تركيب‌هاي آلكالوئيدي گونه بومي نواري علفي (Vinca herbaceae L.) در مقايسه با آلكالوئيدهاي گونه وارداتي نواري گلي (Catharanthus roseus L.)

Antimitotic effects of alkaloid compounds from native species of Vinca herbaceae L. compared with alkaloids of Catharanthus roseus L.

نواری گلی (Catharanthus roseus L.)، یكی از گیاهان دارویی مهم در دنیاست كه بومی ماداگاسكار می‌باشد. آلكالوئیدهای این گیاه تقسیم میتوز را مهار می‌كنند. از جنس نواری (Vinca) تنها گونه نواری علفی (Vinca herbaceae L.) در مناطق شمال ایران می‌روید. در این پژوهش آلكالوئیدهای نواری گلی و نواری علفی جدا و اثر ضدمیتوزی آنها بر سلول‌های مریستم ریشه پیاز بررسی شد. آلكالوئید‌های دو گونه نواری با حلال‌های مختلف الكل، اتر و كلروفرم به روش جداسازی مرحله‌ای جدا و با استفاده از دستگاه تبخیر در خلأ خشك شدند. پیاز‌های یك اندازه بعد از سه روز قرار گرفتن در آب مقطر ریشه‌دار شدند. ریشه‌های این پیازها به مدت 8 و 24 ساعت در معرض مقادیر صفر، 0.2، 0.4 و 0.6 میلی‌گرم بر میلی‌لیتر آلكالوئید هر گونه قرار گرفتند. تجزیه و تحلیل مشاهدات با نرم‌افزار Minitab و آزمون Tukey انجام شد. مطالعه اثر آلكالوئیدهای نواری گلی و نواری علفی بر میتوز سلول‌های مریستم ریشه پیاز نشان داد كه آلكالوئیدهای هر دو گونه اثر ضدمیتوزی داشته و باعث جلوگیری و كاهش تقسیم سلولی می‌شوند. آلكالوئیدهای هر دو گونه بر مراحل تقسیم میتوز سلول‌ها اثر داشته و كروموزوم‌ها را در پروفاز ایستا نگه داشته و باعث فشردگی كروموزوم‌ها می‌شوند. مقایسه آنالیز واریانس و میانگین داده‌ها، در برخی موارد برای هر دو گونه تفاوت معنی‌دار با شاهد (تیمار غلظت صفر آلكالوئید) داشت. آلكالوئیدهای هر دو گونه باعث فشردگی و جدایی كروموزوم‌ها، مشابه اثر كلشی‌سین شدند. آلكالوئید‌های نواری گلی و علفی را می‌توان مثل كلشی‌سین برای پژوهش‌های سیتولوژی گیاهی استفاده كرد ولی نواری گلی بهتر از نواری علفی بود.

Catharanthus roseus L. is one of the most important medicinal plants in the world. The alkaloids of this plant inhibit mitosis. Herbal periwinkle (Vinca herbacea L.) is the unique species of this genus, growing in north of Iran. In this study, anti-mitosis effects of Herbal periwinkle was studied related to Madagascaric for its effects on onion root meristem cells. The alkaloids of these plants were extracted by some different solvents including alcohol, ether, and chloroform and dried by vacuum rotary evaporator. Onions of the same size after three days were rooted in distilled water. The roots of the onions were treated at doses of zero, 0.2, 0.4, and 0.6 mg/ml alkaloids for 8 and 24 hours. The data analysis was performed with Minitab software and Tukey test. The results showed that alkaloids of both species presented antimitotic effect. Alkaloids of both species reduced and/or inhibited cell division and mitosis phases. Generally, alkaloids caused a drastic reduction of cell division and chromosome station at the end of prophase and chromosome condensation. Comparison of analysis of variance and the means in some cases showed significant difference for both species with the control (alkaloid at a concentration of zero). The alkaloid contents of the two species significantly affected chromosome condensation and separation like colchicine. The alkaloids of both species were usable for plant cytology studies similar to colchicine but the Madagascar periwinkle resulted better than native herbal periwinkle.