كليدواژه :
ELECTRE , آلاينده , آلودگي هوا , تصميم‌گيري چند‌معياره , شهر تبريز
چكيده فارسي :
يكي از بحران‌هاي عظيم زيست‌محيطي، آلودگي هواي شهرها مي‌باشد كه منشا اصلي آن فعاليت‌هاي انساني و در كنار آن عوامل محيطي است. امروزه تفكرِ غالب در توسعه شهري اين است كه شهرها بايد هر اندازه امكان دارد با محيط زيست طبيعي سازگار باشند و به سوي پايداري گام بردارند؛ از‌اين‌رو، براي دستيابي به توسعه‌اي پايدار در شهرها، كاهش و كنترل آلودگي هوا مي‌تواند از اهميت فراواني برخوردار باشد. بدين منظور در تحقيق حاضر، سطح‌بندي پتانسيل تراكم آلاينده‌هاي هوا در شهر تبريز با استفاده از روش ELECTRE مورد ارزيابي قرار گرفته است. چارچوب كلي اين تحقيق براساس تهيه لايه‌هاي اطلاعاتي مختلف (باد، ازدحام جمعيت، كاربري اراضي، توپوگرافي، كمبود فضاي شهر، سروصدا و لرزش، درجه حرارت، اينورژن، راه‌هاي ارتباطي، حجم مبدا و مقصد سفرها) به‌عنوان معيار و قيد محدوديت به‌كار برده شده است. ارزش‌گذاري و وزن‌دهي آن‌ها در قالب مدل ELECTRE به‌عنوان يكي از فنون تحليل چند‌معياري در يك زمينه كاربردي، از موضوع تحقيق به آزمون گذاشته شده و براي مناطق ده‌گانه شهر تبريز مورد استفاده قرار گرفته است. همچنين، براي اندازه‌گيري غلظت آلاينده‌هاي هوا، از داده‌هاي مربوط به ايستگاه‌هاي پايش آلودگي اين شهر (ايستگاه آبرسان، باغ‌شمال، بهداشت، حكيم نظامي، راه‌آهن، راسته‌كوچه) استفاده شد. مقايسه نتايج حاصل از مدل با داده‌هاي مربوط به ايستگاه‌ها نشان مي‌دهد، آلاينده PM10 ، CO، SO2 در اكثر ايستگاه‌ها به‌خصوص در ايستگاه راسته‌كوچه داراي شرايط ناسالم و بحراني مي‌باشد كه ازدحام جمعيت و توزيع نامتناسب كاربري‌ها اثر بيشتري در آلودگي اين مناطق داشته است؛ به‌طوري‌كه بيشترين كاربري‌هاي خدماتي و تجاري كه جمعيت و وسايل نقليه زيادي را در طول روز به‌طرف خود مي‌كشاند، در منطقه هشت يعني در بافت مركزي شهر قرار گرفته‌اند. اين در حالي است كه منطقه مذكور در بين مناطق ديگر از بيشترين كاربري‌هاي ارتباطي و كمترين فضاي سبز برخوردار مي‌باشد كه اين عوامل باعث ناپايداري‌هاي زيست‌محيطي و افزايش غلظت آلاينده‌ها شده است. طبق نتايج به‌دست آمده از اين تحقيق، استفاده از فنون تحليل چند‌معياري علاوه‌بر افزايش دقت و افزايش سرعت انجام كار، باعث تنوع و كيفيت بهتر ارايه نتايج نيز مي‌شود.
چكيده لاتين :
One of the most tremendous environmental crisis is the pollution of the cities that itsʹ main cause is the human activities besides environmental factors. Modern thought toward urban development is that cities must be compatible with natural environment as far as possible and takes the step toward sustainability. Thus for access to a sustainable development in the cities, the deduction and control of air pollution can be of high importance important. So in the present research, the potential grading of air pollutant density in Tabriz by using ELECTRE method has been evaluated. The general framework of this research is based on gathering different informative layers (wind, crowd, land use, topography, queen space deficit, noise and vibration, temperature, inversion, connecting roads, volume of travels origin and destination) has been utilized as criterion and limitation factor.Their valuing and weighing in the form of ELECTRE model as one of multi criteria analysis tactics in a functional contexts of the research subject was examined and used for the 10 districts of Tabriz.Moreover for measuring the air pollutantsʹ condensation, the data concerning to pollution monitoring stations of this city (Abrsan, Bagh shomal, Behdasht, hakim Nezami, Rah Ahan, Raste kauche station) have been used. Comparing the findings of the model and the data relevant with the stations indicate that the pollutant of PM10, SO2, Co are in critical and unhealthy condition in most of the stations especially in Raste Kauche, in which the crowd density and improper distribution of usages have more effect on the pollutants of this area, so that the most service and commercial uses which attract the population and vehicles during the day, ate located in district No.8 i.e. the central texture of the city. While the said district among the other districts has the most communication uses and the least green space, that such factors has caused the environmental instability and increase of pollutantsʹ condensation. Based on the findings of this research, use of multi criteria analysis technique, in addition of increasing the accuracy and increase of the work speed, will increase the variety and causes the better quality of the results.
