عنوان مقاله :
نخستين گزارش Ambrosia psilostachya از ايران، گونه گياهي مهاجم در منطقه ساحلي استان گيلان
عنوان فرعي :
First report of Ambrosia psilostachya from Iran: An invasive plant species establishing in coastal area of Gilan province (N Iran)
پديد آورندگان :
كازروني منفرد ابراهيم نويسنده استاديار دانشگاه جامع علمي كاربردي گيلان، رشت، ايران Kazerooni Monfared Ebrahim , يعقوبي بيژن نويسنده , اويسي مصطفي نويسنده دانشيار گروه زراعت و اصلاح نباتات، پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران، تهران، ايران Oveisi Mostafa , ساسان‌فر حميدرضا نويسنده موسسه تحقيقات گياه‌پزشكي كشور، سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، تهران، ايران Sasanfar Hamidreza , رحيميان مشهدي حميد نويسنده استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات، پرديس كشاورزي و منابع طبيعي دانشگاه تهران، تهران، ايران Rahimian Mashhadi Hamid , مولر-شارر هاينز نويسنده استاد دپارتمان بيولوژي، دانشگاه فريبورگ، سوييس Müller-Scharer Heinz
سازمان :
استاديار پژوهش بخش تحقيقات گياه‌پزشكي، مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان گيلان، سازمان تحقيقات، آموزش و ترويج كشاورزي، رشت، ايران
چكيده فارسي :
جنس آمبروزيا، داراي 40 گونه در دنيا مي‌باشد (Essl et al. 2015). حضور گونهDC. A. artemisiifolia در سال 1991 در بندر انزلي (استان گيلان) گزارش شد (Mozaffarian 1991). طي سه سال اخير، در مناطق زيادي از حاشيه جاده‌ها و زمين‌هاي رها شده، پراكندگي وسيعي از گياه آمبروزيا مشاهده شده است. گمانه‌زني اوليه اين بود كه گونه A. artemisifolia در گيلان و به خصوص بندر انزلي گسترش يافته است، اما جمع‌آوري نمونه‌هاي گياهي و بررسي دقيق براساس كليدهاي معتبر شناسايي نشانگر حضور گونه‌اي جديد با نام Ambrosia psilostachya DC. بود كه سطح گسترش آن‌ها حدود ده‌ها هكتار در اراضي باير منطقه تخمين زده مي‌شد. نمونه‌هاي گياهي و بذور آن‌ها در سال‌هاي 96–1395 جمع‌آوري شد و مطالعاتي روي آن‌ها در مركز تحقيقات و آموزش كشاورزي و منابع طبيعي استان گيلان انجام گرفت. با مقايسه فلور منطقه با سال‌هاي پيشين، مشخص گرديد كه اين گياه، زيستگاه گياهان علوفه‌اي اراضي مرتعي را به ميزان زيادي تسخير نموده و به دليل دايمي بودن، ارتفاع بلند‌تر و طول دوره رشد طولاني‌تر، داراي غالبيت در بيشتر فلور بومي منطقه بوده و سبب تسخير زيستگاه گياهان بومي و همچنين ايجاد محدوديت در تامين علوفه براي دام مي‌شود.
در سال 1396 با مطالعه مشخصات ريخت‌شناسي گونه به كمك منابع علمي معتبر، دقيقا مشخص شد كه گياه مورد اشاره با نام علمي Ambrosia psilostachya، نام عمومي perennial ragweed و نام انگليسي western ragweed، متعلق به تيره كاسني مي‌باشد. اين گونه، علف‌هرزي چندساله است كه با بذر و ريزوم تكثير مي‌يابد. ساقه‌ها منشعب، خشن و چوبي شده، داراي كرك‌هاي كوتاه و متراكم مي‌باشند. ارتفاع گياه بين 100–30 سانتي‌متر متغير است. برگ‌ها 10-5 سانتي‌متر طول با بوي تند، در پايين متقابل و در بالا متناوب، ضخيم، كرك‌دار، سبز روشن تا سبز خاكستري، بدون دمبرگ يا گاهي داراي دمبرگ كوتاه، لوب‌دار، حاشيه صاف يا مضرس هستند. هر بوته اين گياه داراي هر دو نوع گل‌آذين مي‌باشد. گل‌هاي نر در انتهاي شاخه‌ها و زنگوله‌اي شكل
به صورت گل‌آذين سنبله با جام گل سبز رنگ قرار گرفته‌اند و دانه‌هاي گرده زرد رنگ توليد مي‌كنند كه با باد انتشار مي‌يابند. گل‌هاي ماده به صورت گل‌آذين خوشه‌اي كوچك بدون جام گل در زاويه ساقه و برگ‌هاي بالايي قرار گرفته‌اند. ميوه فندقه (آكن)، به رنگ قهوه‌اي متمايل به سبز، خاكستري يا خاكستري تيره، (6-)3-5/2 ميلي‌متر طول و 5/3-2 ميلي‌متر عرض، صاف و درخشان است (شكل‌هاي 5 –1 و جدول 1).
چكيده لاتين :
The genus Ambrosia consisting at least 40 species, with numerous intraspecific taxa (Essl et al. 2015). The first observation of Ambrosia from Iran was reported by Mozaffarian (1991). He reported distribution of A. artemisiifolia L. in Bandar-e Anzali (Gilan province, N Iran). Expanding new colonies of Ambrosia species were increasingly observed from road-sides and coastal areas of Bandar-e Anzali in 2014. In 2017, precise inspections using the authenticated identification keys (Vermeire et al. 2005, Karrer et al. 2017, Bassett & Crompton 1975) indicated that, this is A. psilostachya DC.
