بررسي خواص ريخت‌شناسي ميوۀ برخي از ژنوتيپ‌هاي وحشي زرشك در استان آذربايجان‌غربي

Evaluation of fruit morphological properties of some wild barberry (Berberis spp.) genotypes in West Azerbaijan

زرشك يكي از ريز ميوه ­ها است كه به‌صورت خودرو در مناطق شمال غرب ايران رشد مي­ يابد. ارزيابي ويژگي‌هاي ميوه و بذر م ي­تواند در انتخاب رقم‌هاي برتر سودمند واقع شود. هدف از اين پژوهش بررسي شناخت بهتر ويژگي­هاي ژنوتيپ­هاي وحشي زرشك استان آذربايجان غربي به‌منظور كاربرد آن‌ها در برنامه­ هاي اصلاحي است. در آغاز مناطق و سپس ژنوتيپ­ هاي زرشك موجود شناسايي و نمونه ­برداري از آن‌ها صورت گرفت و بي‌درنگ به آزمايشگاه منتقل و صفاتي شامل طول و عرض ميوه، بذر و برگ، رنگ و چگالي ميوه اندازه ­گيري شد. تجزيۀ كلاستر به روش وارد (Ward) انجام شد. نتايج نشان داد كه تنوع بالايي در برخي از صفات مانند وزن و طول ميوه، عرض بذر، و صفات مرتبط به رنگ وجود دارد. ژنوتيپ SH14 نسبت به ديگر ژنوتيپ­ هاي بررسي‌شده بزرگ‌ترين ميوه را دارد. صفات مرتبط با برگ از جمله طول و عرض برگ همبستگي معني­ داري با صفات مرتبط با ميوه مانند وزن و اندازة ميوه و طول و عرض بذر دارند. سه عامل اصلي نزديك به 68 درصد از واريانس كل را توجيه كردند. در تجزيۀ كلاستر ژنوتيپ­هاي زرشك به چهار گروه اصلي تقسيم شدند. ژنوتيپ­هاي موجود در گروه A داراي بيشترين ميانگين صفت طول دم ميوه و شاخص­هاي a* و b* رنگ را داشتند. شاخص هيو نيز در جداسازي گروهB نقش مهمي داشت. ژنوتيپ­ هاي بي­ بذر نيز در گروه C قرار گرفتند. ژنوتيپ­ هاي موجود در گروه D نيز ميانگين صفات طول و عرض برگ و شمار بذر بالاتري بودند. نتايج به‌دست‌آمده ممكن است براي برنامه­ هاي اصلاحي و معرفي رقم در زرشك سودمند باشد.

Barberry is a small fruit that grows in the wild in North West of Iran. Evaluation of fruit and seed characteristics can be useful in selection of superior cultivars for commercial cultivation. The aim of this study is to better understand the characteristics of barberries in order to use in breeding programs. The area and barberry genotypes were identified and sampling of them were done, then were transported to the laboratory and attributes such as length and width of fruits, seeds and leaves, fruit color were measured. Cluster analysis was performed on the basis of Ward's method. There is high variation in some traits, including berry weight, berry length, flesh weight, seed width, color characteristics such as a*, b*, Hue angle and chroma values. The results indicated that SH14 genotype had the largest fruit. Leaf traits, including leaf length and width significantly correlated with fruit traits such as weight and size of the fruit and seed length and width. The 3 main factors were explained approximately 68% of the total variance. According to cluster analysis, genotypes were divided into four main groups. Genotypes in group A had highest average length of pedicle and a* and b* color variables of fruits. The hue angle had a significant role in separation of group B. Also, seedless genotypes were located in group C. Genotypes in group D had a higher average length and width of leaves and seed number. The results obtained might be helpful for breeders who trying to develop new varieties.