مقايسۀ كمي و كيفي اسانس مرزۀ اوراماني Satureja avromanica Maroofi در رويشگاه و مزرعه

The essential oils components of wild and cultivated Satureja avromanica Maroofi in Kurdistan province of Iran

گونۀ گياهي Satureja avromanica Maroofi يكي از گونه‌هاي انحصاري تيره Lamiaceae يا نعنا است. در اين تحقيق به‌منظور بررسي كميت و كيفيت اسانس سرشاخۀ گلدار گياه در حالت زراعي و مقايسه با نمونۀ خودرو، بذر گياه از رويشگاه گردآوري و پاييز همان سال در شاسي فضاي بازكشت شد سپس نشاها به مزرعه منتقل شد. اندام‌هاي هوايي گياه در مرحلۀ گلدهي كامل از رويشگاه و همچنين طي دو سال پي‌درپي از مزرعه گردآوري و پس از خشك‌كردن در سايه به روش تقطير با آب اسانس گيري شد. تركيب‌هاي تشكيل‌دهندۀ اسانس به كمك دستگاه‌هاي GC و GC/MS شناسايي شد. در اين اسانس در سال‌هاي اول و دوم كشت به‌ترتيب 16و14 تركيب شناسايي شد كه به‌ترتيب درمجموع 93/4 و 90/1درصد از اسانس را تشكيل مي‌دهند. بازده اسانس نمونه رويشگاهي 1/4% بود. بازدۀ اسانس نمونه كشت شده درسال اول و دوم به‌ترتيب 0/17 %و0/21% بود. تركيب‌هاي عمدۀ اسانس در سال اول تيمول (32/3%)، كارواكرول (23/6%)، پارا سيمن (18/1%)،گاما ترپينن (5/4%) و در سال دوم تيمول (12/7%)، كارواكرول (48/3%)، پارا سيمن (9/9%)، گاما ترپينن (8/4%) بود. در سال دوم ميزان تيمول در اسانس به حدود نصف (12/7%) كاهش يافت درحالي‌كه ميزان كارواكرول حدود دو برابر (48/3%) افزايش يافت. پاراسيمن (9/9%) نيز نزديك به نصف شد درحالي‌كه گاماترپينن (8/4%) كمي افزايش يافت. در اسانس نمونۀ رويشگاهي 11 تركيب شناسايي شد كه درمجموع 97/3 درصد از اسانس را تشكيل دادند. بازدۀ اسانس 1/4% بود و تركيب‌هاي عمدۀ آن شامل تيمول (83/9%)، كارواكرول (5/2%) و پاراسيمن (3/9%) بود. كاهش بازدۀ اسانس و تركيب‌هاي فنلي در مزرعه نسبت به رويشگاه محرز است اما افزايش تركيب‌هاي فنلي در سال دوم نسبت به سال اول مي‌تواند ناشي از سازگاري اين‌گونه به شرايط محيطي مزرعه باشد.

Satureja avromanica Maroofi is an endemic aromatic species from Lamiaceae family in Iran. In this study, for investigation of chemical composition of wild and cultivated S. avromanica, seeds of this plant were collected from natural habitate at Avroman area in Kurdistan province and cultivated in research farm of Grize Research Station in 2010. Aerial parts of wild and cultivated plants were harvested at full flowering stage for two years and after drying in shade, their essential oils were obtained by hydro-distillation. Chemical composition of the essential oils were identified using GC and GC/MS. In the oils of first and second years of cultivation, 16 and 14 compound were characterized, respectively. In natural site, essential oil yields was 1.4%. In cultivated plants at first and second years essential oil yields were 0.17 and 0.21% respectively. The main components of the essential oils in cultivated samples were thymol (32.3, 12.7%), carvacrol (23.6-48.3%), γ-terpinene (5.4-8.4%) and p-cymene (18.1-9.9 %) at first and second years respectively, while thymol wild sample was 83.9% ,carvacro l 5.2% and p-cymene (3.9%) in wild accession of Avroman plants. The yields (0.17-0.21%) and phenolic compounds (55.9-61.0%) in the oil samples taken from the farm compared to the yields (1.4%) and phenolic compounds (89.1 %) from oil samples habitat has decreased, but oil phenolic compounds in samples taken from the farm second year (61.0%)compare to the first year(55.9%) of planting, has increased, that it can be concluded that species is adapted to the environmental conditions of the farm.