كاركرد‌هاي گفتماني تغيير ترتيب موضوع‌هاي اصلي جمله در زبان فارسي

The Discourse Functions of Non-canonical Order of Arguments in Persian

زبان فارسي داراي يك ترتيب سازه‌اي غالب است. اما جملاتي نيز وجود دارند كه ترتيب سازه‌هايشان با ترتيب متعارف همخواني ندارد و نشاندار محسوب مي شوند. تحقيقات بر روي سازه ها نشان مي‌دهد كه ترتيب نشاندار تحت تأثير مجموعه اي از عوامل نحوي، معنايي و كاربردشناختي پديد مي‌آيد. وقوع و توزيع صورت‌هاي مختلف بيانگر اين نكته است كه صورت‌هايي كه ترتيب سازه‌اي نشاندار دارند، با اهداف مختلف گفتماني و كاربردشناختي بكار گرفته مي‌شوند. در اين مقاله با اتكاء به داده‌هاي زبان فارسي كه از متون نوشتاري ادبي، علمي، داستاني، و روزنامه‌اي گردآوري شده است، انگيزه‌هاي ممكن در انتخاب يك ترتيب سازه‌اي نشان داده مي‌شود و مشخص مي‌شود كه بكارگيري يك صورت خاص وضعيت گفتماني، كاربردشناختي مختلف را باز مي‌نمايد اهئاف گفتماني سازه ها با ترتيب نشاندار عبارتند از: ايجاد تأكيد غيرتقابلي با پسايند كردن فاعل، برجسته سازي يا ايجاد تقابل با پيشايندسازي مفعول صريح و قرار دادن آن در جايگاه كانوني ويژه هنگامي كه پسايند مي‌شود. همچنين پسايند كردن مفعول غيرصريح به هدف ايجاد تقابل.

Persian has a canonical word order. However, there are some sentences with non-canonical word order which are considered marked. Studies on such sentences have shown that a number of syntactic, semantic, and pragmatic factors affect the word order in sentences. Marked word order is used to fulfill discourse and pragmatic functions, including giving prominence, creating contrastive emphasis or emphatic prominence. Such functions are sometimes fulfilled by moving the arguments out of their unmarked position. By analyzing data from literary and scientific Persian texts, as well as stories and newspapers, the discourse functions of the marked orders were identified as follows: non-contrastive emphasis by postposing subjects, prominence or contrast by preposing direct objects and putting them in the position of focus by postposing them, and also contrastive functions by postposing indirect objects.