شيوه هاي واكنش و مخالفت علماي شيعه با فعاليت هيات تبشيري پرس بي تريان در مشهد طي سال هاي 1301-1309شمسي

The Ways Shī‘a Scholars Reacted to and Opposed the Activities of Presbyterian Missions in Mashhad during 1301-1309 sh

هيات هاي تبشيري آمريكايي از دوره قاجار فعاليت گسترده اي در سراسر ايران آغاز كردند و عمدتا در قالب تاسيس مدرسه و موسسات درماني به تبليغ مي پرداختند. آن ها به اين منظور در اروميه، همدان و تهران مدارس و بيمارستان هايي ساختند. مشهد نيز از جمله شهرهايي بود كه در طي جنگ جهاني اول بيشتر مورد توجه هيات هاي تبشيري قرار گرفت. هيات تبشيري پرس بي تريان آمريكايي پس از تثبيت موقعيتش در مشهد، درصدد اجراي برنامه هاي خود برآمد و شروع به ساخت تاسيسات زيربنايي نظير مدرسه، بيمارستان و كليسا كرد. علماي مشهد نسبت به اين اقدام واكنش جدي نشان دادند و تلاش كردند مانع از فعاليت هاي آن ها شوند. اين هيات در سبزوار نيز دست به فعاليت تبليغي زدند كه با مخالفت مردم و علما مواجه شد و در مشهد نيز آيت الله نوغاني شيوه مناظره و رديه نويسي را براي مقابله با كشيش هاي آمريكايي برگزيد. مقاله حاضر ضمن بررسي واكنش هاي علماي شيعه طي سال هاي 1301 تا 1309ش در برابر فعاليت هيات تبشيري پرس بي تريان در مشهد و سبزوار، اقدامات انجام گرفته توسط آن ها و شيوه واكنش ها را براساس مطبوعات خراسان و اسناد باقي مانده مورد تجزيه و تحليل قرار داده است.

American missions began widespread activities throughout Iran since Qajar periods and were mainly engaged in propagation in the form of establishing schools and medical institutes. For this purpose, they had constructed schools and hospitals in Urmia, Hamadan, and Tehran. Mashhad was also among the cities that received more attention by missions. After establishing its position in Mashhad, the American Presbyterian mission sought to execute its projects and began to construct such infrastructures as schools, hospitals, and churches. Scholars of Mashhad reacted seriously to this and tried to prevent their activities. This mission undertook propagational activities in Sabzevar too, which was opposed by people and the scholars. In Mashhad, too, Ayatollah Nawqānī chose to debate and write rebuttal to confront with American priests. The present article, while examining the reactions of Shī‘a scholars during 1301 to 1309 sh. in Mashhad and Sabzevar against the Presbyterian mission, analyzes the actions taken by them and the methods of reactions according to the Khurasan press and the extant documents