تحليل رابطه دين و اخلاق از نگاه ابن‌تيميه و آدامز

Ibn Taymiyyah and Robert Adams on the Relationship between Religion and Ethics

مسئله اين پژوهش، تحليل و مقايسۀ نسبت دين و اخلاق از نگاه ابن‌تيميه و رابرت آدامز است. در مسير دريافت پاسخ، موضع اين دو متفكر را در چهار بخش به تفصيل بررسي كرده‌ايم. حاصل مقايسه اين است كه از نگاه ابن‌تيميه، اخلاق در تمام ساحت‌هاي چهارگانۀ وجودي، معرفتي، معنايي، و هنجاري به دين وابسته است. اما آدامز، در عين وابسته انگاشتن اخلاق به دين در دو ساحت وجودي و هنجاري، در بحث از نسبت معرفتي و معنايي، به تمايز و استقلال اخلاق از دين متمايل مي‌شود. با اين همه در مقام ريشه‌شناسي و نقد نگرش آنان بايد گفت: اولاً شباهت مبنايي نگرش اين دو چشم گيرتر از تفاوت بياني آن‌ها است. ثانياً چالش پيش روي آنان در اين نقيصه برجسته مي‌شود كه هيچ‌كدام پاسخ مناسبي را براي تبيين رابطۀ دين و اخلاق تدارك نديده و فرآيند تعامل اخلاقي خدا و خلق را به روشني ترسيم نكرده‌اند.

The present paper aims to explore the relationship between religion and ethics from the perspective of Ibn Taymiyyah and Robert Adams. For this purpose, this article investigates comprehensively the standpoints of these two thinkers in four parts. The results of the research reveal that from the perspective of Ibn Taymiyyah, ethics is dependent upon religion in four dimensions (ontological, epistemological, semantic, and normative). According to Adams, although ethics is dependent on religion in ontological and normative dimensions, they are autonomous regarding epistemological and semantic dimensions. The critical analysis of these two perspectives results in two conclusions. First: there are considerable similarities between these two viewpoints prevailing over their differences. Second: these two thinkers have not provided a proper definition of the relationship between ethics and religion and have not clarified the ethical interaction between God and man.