مباني نظري صدور ايجابي در فلسفه سينوي

The Theoretical Foundations of Deterministic Emanation in of Avicenna’s Philosophy

نظريه صدور يكي از راه‌حل‌هاي ارائه ‌شده در فلسفۀ اسلامي براي تحليل رابطۀ عليّت است كه ريشه در فلسفۀ نو افلاطوني دارد. در سخنان ابن‌سينا اثبات صدور به صورت منقح بيان نشده و گاهي مبتني بر «ضرورت عدم تخلف معلول از علت تامه»، و گاهي مبتني بر «وجوب علّي» است. نوشتار حاضر توضيح مي‌دهد كه ابن‌سينا، نظريۀ صدور را تنها بر اساس الگوي جديد «وجوب علّي» اثبات نموده است. استدلال ابن‌سينا ناظر به تحليل رابطۀ وجودي علت و معلول است كه منجر به توليد مفهوم «امكان ذاتي» براي معلول مي‌گردد و بر اين اساس، متعلَّق ايجاد را تنها به ممكن بالذات اختصاص مي‌دهد. از اين‌رو، ممكن بالذات ايجاد نمي‌شود مگر آنكه از سوي علتي كه متصف به وجوب ذاتي است، وجوب بالغير يافته و از حالت امكان خارج گردد. بنابراين، پيوند ايجاب و ايجاد، تنها عامل تحقق ممكن بالذات خواهد بود.

The theory of emanation (ṣudur) is one of the solutions proposed in the Islamic philosophy for the problem of causation relation. This theory originates from the Neo-Platonist philosophy. In Avicenna’s works, this theory is sometimes based on the ‘determination of the effect by its adequate cause’, and sometimes on the notion of ‘causal necessity’. This article shows that Avicenna has argued for the theory of emanation based on a new model he provides for the latter notion. Avicenna discusses a new analysis for the relation between cause and effect according to which effect should be ‘possible by itself’. He argues that a being which is possible by itself does not come to existence unless it is necessitated—i.e., it comes out of the mere possibility—by some other thing that is ‘necessary by itself’. Therefore, ‘necessitation’ plays the most crucial role in bringing something that is possible by itself to existence.