تجربه تحريم ؛ راهبردي براي شناخت آسيب‌پذيري‌ها و تحقق اقتصاد مقاومتي در جمهوري اسلامي ايران

نخستين مرحله در رسيدن به اهداف اقتصاد مقاومتي در ايران، شناخت آسيب‌پذيري‌هاي اقتصادي است كه زمينه را براي افزايش استقلال اقتصادي و كاهش تأثيرات منفي كشورهاي ديگر بر رشد آماده مي‌كند. در رابطه با اقتصاد مقاومتي پرسش‌هاي مهمي مطرح هستند: مهم‌ترين موانع براي تحقق اقتصاد مقاومتي در ايران كدامند و چگونه مي‌توان اين موانع را شناخت؟ با اين استدلال كه مهم‌ترين موانع تحقق اقتصاد مقاومتي در ايران، آسيب‌پذيرهاي اقتصادي هستند، فرضيه زير در اين مقاله مورد بررسي قرار مي‌گيرد: «آسيب‌پذيرهاي اقتصاد ايران در سه حوزه وابستگي به سرمايه‌گذاري خارجي در بخش انرژي، وابستگي به صادرات نفت و واردات مواد پتروشيمي، به‌ويژه بنزين مهم‌ترين موانع تحقق اقتصاد مقاومتي در سال‌هاي اخير هستند». اين فرضيه از طريق «تحليل ثانويه» داده‌هاي مربوط به تحريم‌ها مورد آزمون قرار مي‌گيرد. با تكيه‌بر روش تحليل ثانويه، آمارهاي پراكنده اقتصادي در رابطه با سه موضوع مورد تحليل قرار مي‌گيرد: 1) روند تغيير تحريم‌ها از نمادين به كاربردي عليه ايران؛ 2) وضعيت اقتصادي ايران در سه حوزه اقتصادي مورد نظر در آستانه تشديد تحريم‌ها؛ 2) تأثيرات تحريم‌ها بر اقتصاد ايران. با تحليل اين داده‌ها نشان داده مي‌شود كه نخست تحريم‌ها با تمركز به سه حوزه آسيب‌پذيري اقتصادي مطرح‌شده به تحريم‌هاي غيرنمادين و كاربردي تبديل شدند، دوم در آستانه تغيير تحريم‌ها، آسيب‌پذيري و وابستگي ايران در اين سه حوزه اقتصادي تشديد شده بود و اينكه تأثيرات تحريم‌ها در اين سه حوزه منجر به فشار اقتصادي به ايران شد. با توجه به اين تحليل‌هاي آماري نتيجه گرفته مي‌شود كه ضعف و آسيب‌پذيري در سه حوزه وابستگي به سرمايه‌گذاري خارجي در بخش انرژي، وابستگي به صادرات نفت و واردات مواد پتروشيمي مهم‌ترين موانع اقتصاد مقاومتي هستند؛ بنابراين در نخستين گام براي تحقق اقتصاد مقاومتي بايد در راهبردي بلندمدت، وابستگي در سه حوزه مطرح‌شده را كاهش دهيم. در پايان، اين مقاله پيشنهاد‌هايي براي اجراي اين راهبرد ارائه مي‌كند.