تحليلي انتقادي و راهبردي بر پيش‌فرض‌هاي مدون دانش آينده‌ پژوهي

طي دهه‌هاي گذشته، شماري از انديشمندان فعال در آينده‌پژوهي، مجموعه فرض‌ها (پيش‌فرض‌ها) يا اصول موضوعه‌اي را براي اين رشته پيشنهاد كرده‌اند كه هسته اصلي چارچوب شناختي- هنجاري رشته را تبيين مي‌كند. كفايت اين مجموعه گزاره‌ها براي شكل‌دهي به چارچوب فكري آينده‌پژوهي، نيازمند مطالعه موشكافانه و تأملاتي راهبردي و انتقادي است. از اين‌رو، ارزيابي ساختاري و محتوايي اين گزاره‌هاي راهبردي از منظر برخي فعالان آينده‌پژوهي و مؤلفان اين نوشتار، در دستور كار قرار گرفته كه نتايج آن نشانگر نقص و كمبود اساسي در اين گزاره‌ها است. براي ارتقاي پيش‌فرض‌هاي ارائه شده، دو راه كلي وجود دارد؛ اصلاح مجموعه پيش‌فرض‌هاي موجود يا تدوين مجموعه‌اي نو. هر دو راهكار، نيازمند توجه راهبردي و دقيق به مفاهيم مطرح‌شده در پيش‌فرض‌هاي آينده‌پژوهي رايج هستند. از اين‌رو، در پژوهش كنوني، فهرستي تجميع‌شده از مفاهيم مطرح در پيش‌فرض‌هاي آينده‌پژوهي رايج، ارائه شده است. نگاهي گذرا به مفاهيمِ جزئي‌ترِ مطروحه در آثار مطالعه‌شده، به‌ويژه در دسته مفهومي مرتبط با كنشگران، غلبه انسان‌محوري بر چارچوب فكري آينده‌پژوهي رايج، آشكار مي‌شود. در اين فضاي مفهومي، به‌هيچ‌وجه به اراده خدا و نقش‌آفريني فرستادگان او در تاريخ بشر و آينده‌اش، اعتنا نشده است. پس مي‌توان نتيجه گرفت كه بهره‌گيري از مفاهيم مرتبط با اراده خدا در تدوين پيش‌فرض‌ها يا اصول موضوعه‌ آينده‌پژوهي، نوآوري تأثيرگذاري براي انديشمندان موحد و به‌ويژه مسلمان به شمار مي‌آيد.