تأثير موقعيت مكاني و قطر گونه‌هاي مختلف درختي بر پوسيدگي تنه ناشي از زخم‌هاي بهره‌برداري در جنگل‌هاي ناو اسالم

Effect of location and diameter of different tree species on bole decay due to logging wounds in Nav-e Asalem forests, Iran

يكي از چالش‌هاي اساسي در مديريت توده‌هاي ناهمسال صدمات بهره‌برداري بر درختان باقي‌مانده در جنگل است كه به‌طور معمول با گذشت زمان افزايش مي‌يابد. در اين پژوهش، فراواني و حجم پوسيدگي تنه درختان پس از گذشت 15 سال از زمان ايجاد زخم تنه با استفاده از نمونه‌برداري از درختان توده به روش منظم- تصادفي و قطعه‌نمونه‌هاي 10 آري در جنگل ناو اسالم مورد بررسي قرار گرفت. وضعيت تنه درختان به دو حالت سالم و زخمي و وضعيت زخم‌ها به دو حالت زخم باز و زخم پوسيده ثبت و حجم پوسيدگي تنه با استفاده از رابطه اسماليان محاسبه شد. نتايج نشان داد كه 16/1 درصد از زخم‌ها منجر به پوسيدگي تنه شده بودند. فراواني و حجم پوسيدگي به‌ترتيب 5/5 اصله و 1/7 متر مكعب در هكتار برآورد شد كه 1/96 درصد درختان و 0/72 درصد حجم سرپاي جنگل را شامل مي‌شد. ضريب‌هاي فراواني و حجمي پوسيدگي با توجه به فراواني صدمات اوليه بهره‌برداري (12/2 درصد) به‌ترتيب 0/16 و 0/06 محاسبه شد. فراواني پوسيدگي تنه درختان زخمي در ارتباط با گونه، محل زخم، قطر درخت، موقعيت درخت زخمي و جهت شيب زمين بود. همچنين، فراواني و حجم پوسيدگي در درختان نمدار و بلندمازو بيشتر از ساير گونه‌ها بود. با كاهش ارتفاع زخم‌ها از سطح زمين فراواني پوسيدگي آن‌ها افزايش يافته بود. فراواني و حجم پوسيدگي تنه در درختان زخمي قطور بيشتر از درختان زخمي كم‌قطر بود. زخم‌هاي ايجاد شده بر روي تنه درختان واقع در حاشيه مسيرهاي چوبكشي بيشتر از ديگر زخم‌ها پوسيده شده بودند و فراواني پوسيدگي زخم‌هاي تنه درختان در شيب‌هاي شمالي بيشتر از شيب‌هاي جنوبي بود. درمجموع، به حداقل رساندن صدمات بهره‌برداري بر درختان باقي‌مانده، كاهش شدت بهره‌برداري، افزايش طول دوره بهره‌برداري و برداشت درختان پوسيده در دوره‌هاي بعدي بهره‌برداري پيشنهاد مي‌شود.

Logging secondary damages on remained trees are one of the challenges in management of uneven-aged stands which have been less studied in the northern forests of Iran. In this research decay frequency and volume of bole trees after 15 years from wound occurrence were studied through systematic-random sample plots with 1000m2 plots in the Nav-e Asalem forests, Iran. The conditions of trees were registered in two types: safe and wounded, the wounds were registered in two types: open and decayed; and volume of decayed bole was calculated by Smalian formula. Results indicated that 16.1% of wounds were led to bole decay. Decay frequency and volume were estimated to 5.5 trees ha-1 and 1.7 m3ha-1, respectively, that includes 1.96% of total trees and 0.72% of total stand volume. Coefficients of decay frequency and volume on the base of frequency of logging primary damage (12.2%) were calculated 0.16 and 0.06, respectively. Decay frequency of wounded trees bole were related with tree species, wound location, diameter at breast height (DBH), situation of wounded tree in stand, and slope aspect. Decay frequency and volume in the trees of lime and oak were more than other tree species. Decay frequency was increased by decreasing wounds distance from ground. Decay frequency and volume in the high diameter wounded trees were more than low diameter wounded trees. The wounds on the trees in edge of skid trails were more decayed than the other wounds. Decay frequency of wounded trees on the northern aspect slopes were more than the southern aspect slopes. In general, minimizing of primary logging damages, reducing harvest intensity, increasing logging period, and harvesting bole-decayed trees in the next logging periods are suggested.