اثر فنوتيپ پايه مادري و دوره آبياري بر زنده‌ماني و رشد نهال‌هاي ارس (Juniprus exclesa M. B) در ايستگاه سيراچال

Effect of maternal tree phenotype and irrigation on survival and growth of Greek juniper (Juniperus excelsa M. B.) seedlings in Sirachal research station

جنس ارس (Juniperus) در ايران از نظر گستره پراكنش پس از بنه رتبه دوم را در ميان گونههاي درختي به‌خود اختصاص مي‌­دهد. وسعت رويشگاه‌­هاي ارس به‌دليل زاد­آوري طبيعي محدود آن در حال كاهش است، بنابراين احياي رويشگاه­‌هاي آن از اهميت زيادي برخوردار است. در اين پژوهش، اثر فنوتيپ پايه مادري و دوره آبياري بر زنده‌­ماني و مشخصه‌هاي رويشي نهال‌هاي ارس در ايستگاه سيراچال به مدت چهار سال مطالعه شد. بيست نهال توليد شده از سه گروه از درختان با فنوتيپ پايه مادري A (تنه صاف)، B (تنه خميده) و C (توان بذردهي زياد) در قالب بلوك‌هاي كامل تصادفي و به‌صورت كرت‌هاي خرد شده در سه تكرار در سال 1389 كاشته شدند. تيمار آبياري نهال­‌ها در چهار سطح شاهد (بدون آبياري)، 15 روز يك‌بار (6 نوبت در سال)، 30 روز يك‌بار (سه نوبت در سال) و 45 روز يك‌بار (دو نوبت در سال) در سال اول پس از كاشت اعمال شد. تجزيه و تحليل داده‌ها نشان داد كه در سال اول، تأثير تيمار آبياري بر متغيرهاي رويش جاري قطر، ارتفاع و سطح تاج و تيمار فنوتيپ پايه مادري فقط بر رويش جاري قطر معني‌دار بود. در سال دوم نيز فقط اثر فنوتيپ پايه مادري برسطح تاج معني­‌دار بود. در مجموع پس از گذشت چهار سال، فقط اثر تيمار آبياري بر سطح تاج معني­‌دار بود. يافته­‌ها نشان داد كه يك نوبت آبياري در زمان كاشت به‌عنوان يك ضرورت مهم در استقرار نهال­‌هاي ارس است و در احياي رويشگاه‌­ها بايد مورد توجه قرار گيرد. با توجه به نتايج به‌نظر مي­‌رسد، نوع درخت مادري نيز در احياي رويشگاه تأثيرگذار بوده و انتخاب بذر از درختان گروه C مي­‌تواند در موفقيت برنامه احياي رويشگاه­ سيراچال مؤثر باشد.

The Juniperus habitat has the second most natural distribution in Iran after the pistachio. The habitat area of Junipers has decreased due to its low rate of natural regeneration which makes the rehabilitation of this species very important. The aim of this study was to evaluate the maternal treemorphology and irrigation on survival and growth parameters of Greek juniper (J. excelsa M. B.) in Sirachal research station in a four years period. Twenty produced seedlings from three different maternal treemorphology including A (cylindrical), B (non-cylindrical) and C (high production of seed) were planted in Sirachal research station as complete random blocks in split plots with three replications in 2010. Seedlings were irrigated every fifteen, thirty and forty days in the first year. Controls were not irrigated. Statistical analysis showed that in the first year, the effect of irrigation was significant on growth parameters including current diameter growth, current height growth and crown cover. The effect of maternal treemorphology was significant only on current diameter growth in the first year. In the second year, only the effect of maternal treemorphology was significant on crown cover. After four years of measurement, the effect of irrigation was significant on crown cover. According to our finding, it seems, irrigation for one time in planting time, is an important necessity for Juniper establishment and should be concerned in rehabilitation of habitats. In addition, due to the effects of maternal treemorphology on seedlings survival, establishment and growth, using trees with C morphology will be effective in juniperus rehabilitation habitat.