شناسايي و اولويت‌بندي اقتصادي محصولات غيرچوبي جنگل‌هاي ارسباران براساس برداشت‌هاي سنتي مطالعه موردي حوضه آبخيز ايلگنه‌چاي

Identification and economic prioritization of non-wood forest products of Arasbaran forests based on traditional harvest statistics (Case Study: Ilganachay Watershed)

امروزه اهميت محصولات غيرچوبي جنگل بيش از پيش افزايش يافته است. با اين‌‌حال، اطلاعات منسجمي در مورد اين محصولات وجود ندارد. هدف اين مطالعه، تهيۀ فهرست و اولويت‌بندي اقتصادي محصولات غيرچوبي جنگل‌هاي ارسباران بود. به اين منظور، كليۀ اطلاعات مرتبط با برداشت، مصرف، فروش و فراوري انواع محصولات غيرچوبي با استفاده از روش پيمايشي در سطح خانوار و روستا جمع‌آوري شد. به‌منظور توزيع بهتر نمونه‌ها در سطح منطقۀ تحقيق، كليۀ روستاهاي منطقه براساس شاخص مرتبط با جنگل (درصد جنگل روستا)، دامداري (تعداد دام خانوار) و كشاورزي (سطح زمين آبي خانوار)، شرايط طبيعي (ارتفاع از سطح دريا) و وضعيت سواد و اشتغال (نرخ اشتغال كل و نرخ سواد زنان) با استفاده از روش تحليل عاملي در نرم‌افزار SPSS به سه طبقه تقسيم شدند. نمونه‌گيري از روستاها به روش طبقه‌بندي و تعداد نمونه‌ها به روش كوكران، توزيع نمونه‌ها در هر يك از طبقات براساس ارتفاع از سطح دريا و انتخاب نمونه‌ها به روش تصادفي صورت پذيرفت. اولويت‌بندي اقتصادي محصولات غيرچوبي براساس ميانگين منافع اقتصادي سالانۀ برداشت در سطح خانوار صورت پذيرفت. نتايج نشان داد كه محصولات غيرچوبي گونه‌هاي چوبي منطقه، 13 نوع ميوۀ جنگلي را در برمي‌گيرد. گونه‌هاي زغال‌اخته، گردو و سماق جنگلي با ميانگين منافع اقتصادي سالانۀ برداشت در خانوار 6370، 6317 و 1270 هزار ريال به‌ترتيب سه گونۀ مهم اقتصادي منطقه‌اند. مطالعات بيشتري لازم است تا فهرست اولويت‌بندي‌شدۀ محصولات غيرچوبي منطقه به لحاظ پتانسيل توليد مشخص و تأثير آنها در توسعۀ محلي آشكار شود.

Nowadays, importance of non-wood forest products (NWFPs) has been increased. However, there is no comprehensive information about these products. The purpose of this study was to list and prioritize NWFPs of Arasbaran forests economically. To do so, all information related to the harvest, consumption, sales, and processing of NWFPs and other economic activities were collected by surveying at the household and village levels. For better distribution of samples within the study area, all the villages were grouped into three categories using factor analysis in SPSS software. The grouping was based on six effective indicators related to forest activities (area percentage of village forests), livestock (number of livestock per household) and agriculture (irrigation-fed land surface of household), natural conditions (altitude from sea level), literacy and employment (total employment rate and the female literacy rate). After estimating the sample size with Cochran formula, household samples was randomly selected within all groups covering all altitudes ranges. The collected species were ranked using mean annual economic benefits of harvest at household level. The results showed that fruit of 13 species was harvested by local people. In terms of economical prioritization, cornelian cherry, walnut, and sumac are the most important species with 6370, 6317, and 1270 thousand Rials, respectively. Further researches are required to rank the NWFPs in terms of production potential and to reveal their role in local economic development