كليدواژه :
مكتب سقاخانه , شرق شناسي , جامعه شناسي , پسا استعماري
چكيده فارسي :
بيان مسئله : آيا مكتب سقاخانه را مي‌توان متأثر از نظريه پسااستعماري دانست؛ آيا تقويت‌كننده سلطه شرق‌شناسانه است يا بايد نگرش سومي را نسبت به آن يافت؟
هدف و روش تحقيق : هدف از تحقيق پيش‌رو به چالش كشيدن دو رويكرد -پسااستعمارانه و شرق‌شناسانه- به صورت توصيفي-تحليلي براي بررسي مكتب سقاخانه است. پيشنهاد پژوهش محصور نكردن مكتب سقاخانه در دو قطبي نظريه پسااستعماري يا شرق‌شناسانه و در نظرگرفتن مسايل خاص كشور ايران است. اين پژوهش ابتدا خود مكتب سقاخانه و سپس جريانات هنري روز ايران، اروپا و آمريكا را بررسي مي‌كند.
نتيجه‌گيري : كتاب «شرق‌شناسي» ادوارد سعيد، آغاز نظام‌مند رويكرد پسااستعماري و ترجمه فارسي «دوزخيان روي زمين» فرانتس فانون، هر دو متاخرتر از شكل‌گيري جريان سقاخانه هستند. به نظر مي‌رسد نظريات پسااستعماري فانون و سعيد در طبقه‌بندي هنر در جامعه ايران موثر بوده؛ حال آنكه آن نظريات علاوه بر اينكه متاخرتر از جريان سقاخانه‌اند، بر جوامع ديگري منطبق هستند كه شرايط برابري با جامعه ايران نداشتند. به نظر نسبت دادن اين مكتب هنري به گفتمان پسااستعماري، برگرفته از نگاهي شرق‌شناسانه است. بررسي‌هاي تاريخي نشان مي‌دهد سقاخانه به‌عنوان جرياني پست‌مدرن هم‌زمان با اتفاقات جهان هنري غرب شكل گرفت و البته داعيه ملي بودن داشت. مردم ايران خود را استعمار‌زده نمي‌ديدند تا بخواهند به اين جايگاه اعتراض كنند. سقاخانه درصدد به تصوير كشيدن امري اگزوتيك به معني شرق‌شناسانه آن نبود؛ ضمن اينكه حال‌وهواي معنوي اين هنر كه بر نام‌گذاري آن بي‌تاثير نبوده، امري آشنا با مردمان ايران است. به نظر مي‌رسد تحليل آثار سقاخانه بيشتر متأثر از جريانات متاخر باشد؛ امري كه مي‌توان آن را پرتاب نقد شرايط معاصر به گذشته تعبير كرد. اين جريان كه پيش از به بلوغ رسيدن به حاشيه رفت، از اواخر دهه 1370 با اوج گرفتن نگاه ايراني-اسلامي حياتي دوباره يافت. پيشنهاد نگارندگان براي هنرمندان معاصر توجه به زمينه‌هاي معنوي مكتب سقاخانه و اجتناب از تكرار صوري آن است.
چكيده لاتين :
● The Issue: Either Saqqa-khaneh school is a movement which was affected by the post-colonial view? Or does it intensify orientalism hegemony? Or should be found third approach?
● Intention and research Method: The purpose of this article is to dispute the two approaches of post-colonial and orientalism in the case of studying Saqqa-khaneh school. Descriptive-Analytic method was applied. The current study proposes is not to confine Saqqa-khaneh on the post-colonial and orientalism views; by considering Iran’s special situation. This article first describes Saqqa-khaneh and related, art movements in Iran, Europe, and the United-States at that time.
● Conclusion: Said’s orientalism, as the systematic emerging of post-colonial approach and also the translation of Fanon’s book “The Wretched of the Earth” to Persian both actually were after the Saqqa-khaneh movement formation. In fact, post-colonial theories of Fanon and Said played an important role in the study of contemporary Iranian art; although these theories not only belongs to later Saqqa-khaneh but also these just can be practiced in the other societies which had not similar situation comparable to Iran of the 1960s. It seems the thought of considering Saqqa-khaneh as a post-colonial art movement, itself has been influenced by orientalism view.
Historical studies indicate that Saqqa-khaneh as a post-modern movement was formed at the same time which western’s art movements were born. Yet it claimed to be an Iranian movement. In addition, Iranians, particularly in that period didn’t consider themselves as a colonial society so they required to protest against their situation.
Furthermore, Saqqa-khaneh never aimed to illustrate an exotic object as orientalism concept. Moreover, its environment which affects its name oriented was tied firmly with the Iranian common culture. So ascribing and limiting Saqqa-khaneh to post-colonial discourse probably cause of Orientalism hegemony. As a conclusion, it seems that the analyzing of Saqqa-khaneh commonly was affected by later perspectives, which can be described as throwing critic of the current situation in the past. This movement before to be mature, marginalized. After the 1990s, When Iranian-Islamic viewpoint was common it revived. The authors’ suggestion for the contemporary artist is to consider Saqqa-khaneh’s spiritual background and avoiding to repeat it just in appearance.
