تحليل فضايي توسعه در نواحي روستايي استان سمنان مورد مطالعه: شهرستان دامغان

Spatial Analysis of Development in Rural Areas of Semnan Province Case study: Damghan city

نيل به تعادل و كاهش نابرابري در نظام سكونتگاه هاي روستايي كشور مستلزم بررسي و شناخت منابع و امكانات اين سكونتگاه هاست. در واقع تحليل فضايي توسعه، نابرابري و ميزان محروميت نواحي مختلف و اولويت اقدامات را براي ارتقاي سطح زندگي مشخص مي كند. پژوهش حاضر بر اساس هدف، كاربردي و روش پژوهش توصيفي- تحليلي است. داده هاي موردنياز با بهره گيري از 29 شاخص در ابعاد مختلف و به روش اسنادي به دست آمده است. محدوده مورد مطالعه شهرستان دامغان و جامعه آماري پژوهش روستاهاي داراي سكنه شهرستان دامغان هستند. وزن دهي به شاخص هاي پژوهش با استفاده از مدل F’ANP و تحليل داده ها با استفاده از روش تصميم گيري چندمعياره VIKOR انجام شد. براي طبقه بندي روستاهاي مورد مطالعه از جنبه سطوح توسعه يافتگي و تحليل نابرابري ها آن از روش تحليل خوشه اي و براي تحليل ميزان اثرگذاري مولفه ها (مورد تاكيد در مدل مفهومي) بر شاخص نهايي توسعه در سطح ناحيه مورد مطالعه از رگرسيون خطي استفاده شده است. نتايج پژوهش نشان مي دهد توسعه در نواحي روستايي مورد مطالعه به صورت يكپارچه، همگون و عادلانه اتفاق نيفتاده است. الگوي فضايي اين وضعيت، به صورت الگويي نامتعادل عينيت يافته است. در اين الگو، جمعيت و امكانات در چند روستا از تراكم بيش از حد و در ديگر روستاها از تراكم كم برخوردار است. اين امر، سبب مهاجرفرستي به خصوص مهاجرت جوانان و در نتيجه به هم خوردن تعادل سني و جنسي، تضعيف بنيان هاي اقتصادي و افزايش نرخ بيكاري شده است. هم چنين، اين نابرابري توسعه در ناحيه روستايي شهرستان دامغان، بيش از همه متاثر از دو عامل “دسترسي به خدمات رفاهي و سطح مشاركت اقتصادي” بوده است.

Achieving the balance and reducing the inequality in rural settlements requires studying and identifying the resources and facilities of these settlements. Indeed, spatial analysis of development identifies the inequality and deprivation of different areas and prioritizes actions to improve the quality of life. The present study is based on the purpose, applied and research method of descriptive-analytic. The required data are obtained using 29 indicators in various dimensions and by documentary method. The study area is Damghan and the statistical population of the study is all the inhabited villages of Damghan. The research indicators weighted using F'ANP model and data analyzed using VIKOR multivariable decision making method. Cluster analysis used in order to classify the studied villages, from the aspect of developmental levels and analysis of their inequalities, and linear regression used to analysis the effectiveness of the components (emphasized in the conceptual model) on the final index of development in the area of the study. The results of the study indicate that the development in rural areas of the study has not been uniformly and fairly. The spatial pattern of this situation has become unbalanced. In this pattern, population and facilities in some villages are overprovision and in the others are under provision. This has caused immigration, in particular among young people, and thereby eliminating the age and gender balance, undermining the economic foundations and raising unemployment rates. Also, this developmental inequality in the rural districts of Damghan city was most affected by two factors: "access to welfare services and the level of economic participation".