ارزيابي توجيه روايي كيفيت معاد جسماني در ديدگاه حكيم آقاعلي مدرس

Evaluation of Narrational Justification of Quality of Bodily Resurrection According to Hakim Aqa Ali Modarres

آقاعلي مدرس در بين حكماي متعالي از جهت برخورداري از حس نوآوري، جايگاه ويژه دارد. وي در نظريه چالش برانگيز بيان كيفيت معاد جسماني، اين نوآوري را با الهام از روايتي دنبال مي كند كه كل فضاي نظريه پردازي او را تحت تاثير خود دارد. وي قواعد اصلي هستي شناختي و معرفت نفس در حكمت متعاليه را در راستاي مفاد استنباطي خود از اين روايت به كار ميگيرد تا بهره هاي اثباتي نظريه خود درباره كيفيت معاد جسماني را توجيه كند. به نظر وي كيفيت معاد جسماني به رجوع بدن دنيوي به آخرت ميباشد كه پس از مرگ و جدايي نفس از او، با اشراف نفس به حركت جوهري خود ادامه ميدهد و در رستاخيز به نفس ميپيوندد. نظريه او از يك سو جدا از نظر اشاعره است كه قايل به رجوع نفس به دنيا و تعلق آن به بدن دنيوي ميباشند و از سوي ديگر با نظريه حكمت متعاليه متفاوت است كه مبني بر بدن قائم به فاعليت نفس ميباشد. نشان دادن هم سازي مفاد روايات و مباني عقلي در حكمت متعاليه پركاربرد و يادگار سبك صدرا در تفسيرنگاري بر متون روايي؛ چه در متن آثار مفصل و مختصر فلسفي و چه در آثار تفسيري است. علاوه بر آن نشانگر توانايي و مهارت فني در اين مسير دشوار است. حكيم آقاعلي مدرس با پشتوانه اين ميراث به روايت خاصي در بيان كيفيت معاد جسماني، توجه اكيد نشان داده است. تامل در استناد وي به روايت، نشان ميدهد نه مباني عقلاني حكمت متعاليه كه وي به شدت به آنها پايبند است، بر مفاد اين روايت سازگار ميآيد و نه همه ابعاد نظريه حكيم قابل انطباق بر مفاد روايت است. ايرادات اساسي كه بر نظريات رقيب وارد مي باشد بر اين نظريه نيز وارد است و مضاف بر آن، ايرادات جدي ديگري در استناد به عبارات روايت وجود دارد كه موردپژوهانه بازگو مي گردد.

Hakim Aqa-Ali Modarres has a salient innovativeness among transcendental wises. He inspires his innovative approach in challenging theory of physical resurrection from an anecdote which influenced his whole attitude and he uses transcendent rational rules to explain this anecdote for further use in proving physical resurrection. Uniting rational-philosophical fundamentals and anecdotal context is prevalent in transcendent wisdom. Sadr-al-Motaa’llihin first used this approach and manifested his expertise in elaborating and interpreting anecdotal context in both short or long philosophical works as well as interpretational works. Hakim Aqa-Ali Modarres by enjoying this legacy put a remarkable focus on a specific anecdote in order to explain modality of physical resurrection. His efforts in elaborating revelations are much valuable and also enlightening for researchers in this difficult field، whether his approaches match explicit intent of anecdote or not. ‌Analyzing his understandings by rational criteria and critical analysis can lead to better way to comprehend religious texts.