بررسي و تحليل جامعه شناختي ذوق ادبي با تاكيد بر مرصاد العباد نجم الدين رازي

A Sociological Analysis of Literary Taste regarding Najmodin Razi's Mersad-ol-Ebad

جامعه شناسي ذوق ادبي از جمله شاخه هاي جامعه شناسي ادبيات است كه به بررسي چگونگي شكل گيري و تطور ذوق و سليقه ادبي در ميان مردم و عوامل موثر بر آن مي پردازد. به منظور بررسي سليقه هاي هنري هر زمان، تامل در آثار ادبي آن دوره ضروري است. مرصادالعباد نجم الدين رازي از جمله آثاري است كه به صراحت از ذوق ادبي زمان تاثير پذيرفته است. تنوع مطالب و نيز دايره وسيع مخاطبان در فصول مختلف كتاب نشان مي دهد در متن اين اثر تمايلات گروه هاي مختلف اجتماعي لحاظ شده است و به همين جهت در برخي فصول، نويسنده از انگيزه اصلي تاليف كتاب (تعليم مريدان) فاصله مي گيرد. تنوع سليقه هاي ادبي در متن مرصادالعباد اين كتاب را از آثار تعليمي عرفاني متمايز مي كند و به همين دليل اين پژوهش بررسي و تحليل اين اثر را وجهه همت خود قرار داد. نتايج حاصل از اين پژوهش نشان مي دهد عوامل مختلفي در شكل دهي ذوق ادبي در اين كتاب موثر واقع شده است كه از جمله مهم ترين آن عبارتند از روح هاي زمانه، شرايط اجتماعي، سياسي و تاريخي، بينش مخدوم به مثابه حكم زيبايي شناس و نيز ارزش هاي ذاتي ـ واقعي خود اثر ادبي.

Sociology of literary taste is one of the branches of sociology of literature that deals with the formation of literary taste among people and the factors affecting it. To study the literary taste of each period the works of that period should be taken into consideration. Najmodin Razi's Mersad-ol-Ebad is one of the works that has clearly been influenced by the literary taste of its period. Diversity of content and audience in different seasons of the book shows that tastes of different social groups are considered in this work; therefore، the author walks away from his original motivation of (teaching the disciples) in some parts of text. Diversity of literary tastes in Mersad-ol-Ebad has distinguished this work from other mystical teaching and makes it worth of analysis in this study. Sociological analysis of literary taste in Najmodin Razi's Mersad-ol-Ebad shows that several factors have been effective in shaping the literary taste in this book; the most important ones include: The spirits of the time، social، political and historical conditions، insight of king as the aesthetic judgment، and intrinsic-true values of the literary work itself.