معرفي پاره اي از مختصات واجي منحصر به فرد گويش رودباري (كرمان)

Introducing Some Idiosyncratic Phonological Features of Rūdbāri (Kerman) Dialect

«رودباري» وابسته به گروه گويش هاي بَشْكَرْدي و از اعضاي كمتر شناخته شده خانواده زبان هاي ايراني جنوب غربي است كه گونه هاي آن با چند مختصه واكه اي و همخوانيِ منحصربه فردِ واجْگاني در جنوب استان كرمان رواج دارند؛ مختصاتي كه تاكنون مورد پژوهش دقيق زبان شناختي واقع نگرديده اند و مطالعه علميِ آنها برپايه اصول پذيرفته زبان شناسي نوين ضرورتي بسيار بديهي دارد. گفتني است برخي از اين مختصات، بازمانده مختصات واجي فارسي ميانه و پاره اي ديگر نتيجه وقوع تحول در واجْگانِ فارسي ميانه به شيوه اي خاص در اين گويش اند. البته پژوهش حاضر مي كوشد بر پايه تحليل پيكره زبانيِ حاصل از كار ميداني و ضبط گفتار آزاد گويشوران بي سواد و سالخورده گونه رايج در شهرستان قلعه گنج، پنج مورد از آن مختصات واجيِ بارز را از منظر زبان شناسي هَمْزماني بررسي و معرفي نمايد. به بيان دقيق تر، اين پژوهش سعي دارد با به كارگيري آزمون «جفت هاي كَمينه مطلق» ارزش واجيِ پنج آواي خاصِ واجْگانِ اين گويش را بيازمايد كه عبارتند از: واكه هاي مركب فُرودين [ɪə] و [ʊə]، همخوان روانِ تَكْ زنشيِ [ɾ]، و همخوان هاي لبي شده [gw] و [xw] در آغازه هجا. يافته هاي پژوهش نشان مي دهد تماميِ آواهاي مزبور در واجْگانِ گويش رودباري تمايزدهنده معنا و لذا داراي پايگاه و ارزشِ واجي اند، اما ميزان تقابل واجي آنها يكسان نيست؛ يعني از حيث ميزان تقابل واجي، آنها در امتداد يك پيوستار عموديِ چهارجايگاهي قرار مي گيرند كه واكه هاي [ɪə] و [ʊə] مشتركاً در بالاترين جايگاه و همخوان هاي [ɾ]، [gw] و [xw] نيز به ترتيب در جايگاه هاي دوم تا چهارم جاي مي گيرند.

Rūdbāri belongs to Baškardi dialects and is a less-investigated member of south-western Iranian languages whose varieties are spoken in southern part of Kerman province using several idiosyncratic vowel and consonantal features in their phonological systems; features which have not yet been investigated linguistically and precisely، hence، their scientific investigation based on accepted principles of modern linguistics is necessary. It should be noted that some of these features have remained from Middle Persian phonological features and some others resulted from particular changes in the Middle Persian phonological system into this dialect. However، the present study attempts to linguistically investigate and identify five items of those outstanding phonological features from a synchronic point of view based on the analysis of a fieldwork; the corpus includes free speech recordings of old uneducated informants of the linguistic variety spoken in Qal'e-Ganj township. More precisely، using "absolute minimal pair" test، it tries to investigate the phonological value of five special phones used in the phonological system of that dialect، including falling diphthongs of [ɪə]-[ʊə]، (flap) liquid of [ɾ]، and labialized consonants of [gw]-[xw] in syllable onset. The findings indicate that all those sounds distinguish meaning and therefore، have a phonological value in the phonological system of Rūdbāri dialect. Their phonological contrast، however، is not equal; i.e. these five phonemes constitute a vertical four-slot phonological-contrast continuum which the vowels of [ɪə] and [ʊə] jointly stand on top، and the consonants of [ɾ]، [gw] and [xw]، respectively، stand in 2nd to 4th positions.