مطالعه روانشناسانه تاثير معماري مسجد جامع (عتيق) اصفهان بر رفتار استفاده كنندگان

A Psychological Study of the Impact of Isfahan’s Jame(Atiq)Mosque Architecture on users’ Behavior

اين پژوهش بر آن است با بررسي حوزه​ هاي فضايي مورد استقبال گروه هاي مختلف استفاده​كننده و معناي دريافتي كل بنا از سوي آنان، در بناي تاريخي داير مسجد جامع (عتيق) اصفهان و با سيري معكوس، ويژگي هاي كالبدي موثر در ايست​ ها و رفتار آنان را شناسايي نمايد. پرسش اين است كه ويژگي هاي شاخص كالبدي - فضايي مسجد جامع (عتيق) اصفهان چه تاثيراتي بر رفتار استفاده كنندگان آن دارد؟ با تحليل نظريات پايه و مطالعات ميداني روانشناسانه به روش «مشاهده» و با تكنيك تهيه «نقشه رفتاري» و «فهرست رفتاري»، كليه رفتارها مطالعه گرديد و با استفاده از روش «پرسشنامه» با دو تكنيك «افتراق معنايي» و «اخذ تصوير ذهني»، معناي بنا از ديدگاه استفاده​ كنندگان استخراج شد. در ادامه، معناي بنا از ديدگاه گروه هاي پرسش شونده و به تفكيك «هدف حضور در بنا»، «سن» و «جنسيت» و با بهره گيري از نرم​افزار SPSS21 مورد تحليل قرار گرفت. با هم پوشاني نتايج به دست آمده از روش​هاي مزبور، ديده مي​شود بين ويژگي هاي معماري هر حوزه از مسجد و رفتار به وقوع پيوسته استفاده كنندگان در آن، ارتباط معناداري وجود دارد؛ به طوري كه ويژگي هاي معماري هر حوزه از مسجد جامع (عتيق) اصفهان، منجر به پديد آمدن معنايي متفاوت در ذهن هريك از گروه هاي استفاده-كننده و در نتيجه بروز رفتارهاي متفاوت در آنان شده​است. هريك از فاكتورهاي «سن»، «جنس» و «هدف استفاده» در ادراك استفاده ​كنندگان موثر است. كودكان به دليل جثه كوچك تر و تجربه ناكافي از بناهاي مرتفع، نسبت به ساير گروه هاي سني، مسجد را «مرتفع​ تر» مي​دانند. گردشگران مسجد را براي كاوش، به اندازه كافي «روشن» نمي بينند و نسبت به عبادت-كنندگان آن را «تاريك​تر» احساس مي​كنند. زنان احتمالاً به دليل ديد محدودتري كه در مكان هاي انتخابي خود (جهت داشتن خلوت بيشتر) دارند، مسجد را نسبت به مردان «كوچك تر» مي​بينند. مكان هايي كه در مسجد جامع اصفهان مركز توجه هستند، تراكم جمعيتي كمتري دارند و ايست در آنها كمتر اتفاق مي​افتد.

This research has endeavored to investigate popular locations in the Isfahan’s Jame mosque (Atiq) for different groups of users، discover the meaning that they received and finally identify the architectural features which effect on stops and behaviors by a reverse process. The main question of this study is: how do the dominant physical and spatial features of the Jame (Atiq) mosque impact the behavior of its users? All of the behaviors have studied by analyzing the basic theories and the psychological fieldwork include observation by the techniques of “behavioral map and list” and “Questionnaires” by the techniques of “differentiation meaning” and “grasping the mental map”. By employing the SPSS21 software، the results of the gathered data from the questionnaires were separately analyzed for the different groups of the users which were divided by the “age”، the “gender” and the “aim of being in the mosque”. By overlapping the results of mentioned methods it can see that there is a meaningful relationship between the architectural features of different parts of Jame (Atiq) mosque and the behavior of its users; the architectural features of each part of the mosque create a different meaning in different groups of users and cause different behaviors.