تحليل تطبيقي رهيافت هاي مرتبط با شهر ايراني- اسلامي

Situational Analysis as a Method in Research on Characteristics and Components of Iranian-Islamic City

توسعه شهر با راه كارهاي عصر مدرنيته و مسائل برآمده از آن، موجب شده است كه برنامه ريزان شهري به ارائه الگويي از شهر آرماني با پايه هاي متفاوتي براي حل مسائل بپردازند. شهر آرماني در ايران، شهري ايراني- اسلامي تعبير شده است كه در مورد آن رهيافت هاي مختلفي وجود دارد. هدف اين مقاله بررسي و مقايسه رهيافت ها در باره شهر ايراني- اسلامي است تا مفاهيم مورد توافق انديشه مندان را براي رسيدن به الگوي آن بيابد. اين رهيافت ها در سه گروه منسجم فكري دسته بندي شده اند و با توجه به عوامل متشكله، فضا و كاركرد شهر ايراني- اسلامي در اين عناوين بيان شده اند: «شهر و مهندسي ايراني» از ديدگاه محمد بهشتي شيرازي، «شهر پژوهي جغرافيايي و سرچشمه هاي جهان بيني» از ديدگاه مصطفي مومني، «شهر و فضاي تفكر اسلامي» از ديدگاه محمد نقي زاده و نيز يك رهيافت كه متشكل از مجموعه اي از ديدگاه هاي صاحب نظران مختلف مطالعات شهري، مانند حسين نصر، پرويز پيران، نادر اردلان، لادن اعتضادي و محمدحسين شريف زادگان كه با عنوان رهيافت «مجموعه اي از نظريات متفرقه در شهر ايراني- اسلامي» شرح داده شده است. روش پژوهش، كيفي و با استفاده از فن تحليل محتوا است. در اين روش پس از استخراج مفاهيم و كدهاي مرتبط با آن ها، به مقايسه و نيز تلفيق مفاهيم با يكديگر و سپس تاييد آن ها با توجه به ديدگاه هاي صاحب نظران پرداخته شده است. بر اين مبنا، مفاهيم مشتركي استخراج شده است كه، از سويي هم در شهر ايراني و از سوي ديگر در شهر اسلامي قابليت كاربست دارد و موجب تحقق شهر آرماني مورد نظر مي شود. اين مفاهيم در پنج گروه از مقوله ها دسته بندي شده اند؛ شامل: مقوله هاي اجتماعي- فرهنگي، كالبدي، اقتصادي، محيط زيستي و اعتقادي- معنوي.

Urban development as a result of modernity age induces a myriad of problems which insti - gate urban planners to envision other kind of ideal city to solve the problems on a different basis. This ideal city in Iran interpreted as Iranian-Islamic city though with different approaches. The purpose of this study is to examine and to compare these approaches in order to find the agreed measures of its realization among urban thinkers. As a result, three coherent groups of approaches are distinguished according to the components, the space and the function of Iranian-Islamic city as follows: “City and Iranian engineering” by Mohammad Beheshti Shirazi, “Geographical urban studies and worldview’s origins” by Mostafa Momeni, “City and the milieu of Islamic thought” by Mohammed Naghizadeh, and also miscellaneous views derived from the ideas of thinkers such as Hossein Nasr, Parviz Piran, Nader Ardalan, Ladan E’tezadi and Moham mad Hossein Sharifzadegan, under the title of “A set of different views in the Iranian-Islamic city”. The research method is qualitative, carrying out content analysis which after extraction of concepts and codes, the comparison as well as the synthesis for some approaches were made. Based on this, the common concepts were construed for both Iranian and Islamic city to be de ployed. These concepts were categorized in five dimensions including: socio-cultural, physical, economical, environmental, and faith-spiritual.