معرفت خداوند در انديشۀ شيخ مفيد و علامه طباطبائي با توجه به ديدگاه هاي معرفت شناسي آن ها

A glance to the epistemology based on the knowledge of the God in Shikh-e- Mufid and Allameh Tabatabai's thought

علم ومعرفت نزد شيخ مفيد،علم به غير و به نحو گزاره اي و تصديقي است كه، يا از طريق حس و مشاهده حاصل مي شود؛ كه در اين صور،علم ضروري است و يا از طريق استدلال عقلي و اخبار متواتر به دست مي آيد؛ كه در اين صورت علم كسبي است.از آن رو كه به نظر وي، خداوند را به هيچ معنايي، نمي توان مشاهده كرد؛ معرفت او، يك معرفت صرفاً كسبي از طريق استدلال عقلي و اخبار متواتر بوده و عبارت است از: اعتقادات مطابق با واقع و همراه با اطمينان كه، مستند به استدلال عقلي و اخبار متواتر و پاسخگوي شبهات مخالفان است. از نظر علامه طباطبائي، معرفت به معناي كه ذكر شد،منتفي نيست؛ اما معناي كاملي از معرفت محسوب نمي شود. معرفت حقيقي و كامل نسبت به غير، يك معرفت شهودي از سنخ معرفت نسبت به ذات و حالات خويش است. تفكر عقلاني؛ تامل در آيات و روايات؛ پرورش عقل عملي و تزكيه ي نفس، زمينه­ايي را فراهم مي سازد؛ تا خداوند معرفتي شهودي و حضوري به انسان عنايت كند. بر اين اساس، علامه طباطبائي بر خلاف شيخ مفيد، در تفسير آياتي از قرآن كريم كه به رويت و لقاي پروردگار اشاره دارد، از نوعي مشاهده پروردگار سخن گفته است كه، معرفتي حضوري و ضروري محسوب مي شود و روايات معصومين (ع) را هم مويد اين ديدگاه مي داند.

According to Shikh-e- Mufid، knowledge has propositional and assertoric form obtained either from sense and observation; in this case، knowledge is self-evident or it achieved from rational argument and repeated news، then، it is acquisitive knowledge or Ilm- e- Kasbi، in his view، God cannot be seen in anyway، knowing him، is accessible only through rational argument and frequently news. It includes the belief in accordance with reality and with the assurance، based on rational argument، repeated news and responder of opposition's questions. According to Allameh Tabataba’i، this meaning of knowledge is not rejected، but it isn’t the complete one of knowledge. The real and complete knowledge is an intuitive and direct knowledge such as consciousness toward own nature and states. May God grant the intuitive and presence knowledge to him with rational thinking and reflecting on the verses and traditions and cultivate practical reason and purification of the soul. Accordingly، Allameh، unlike Sheikh -e- Mufid، in the interpretation of verses from the Quran related to the vision and meeting the Lord، speaks of the kind of observing God which is a presence and self-evident knowledge. This kind of knowledge is confirmed by tradition of prophet's household (A.S) too.