هنر حافظ در ترسيم فراز و فرود ابيات بر پايه ي عنصر تقابل

Hafez's Art in Depicting the Rise and Fall of the Verses Based on Contrast

تضاد و تقابل از جمله آرايه هاي بديعي و زيبايي شناسي و از شاخصه هاي مهم در غزليات حافظ است. حافظ با استفاده از عنصر «تقابل» به بزرگ نمايي و كوچك نمايي مضامين مورد نظر خود مي پردازد و بيت را در يك چالش «فراز و فرود» قرار مي دهد. منظور از بزرگ نمايي و كوچك نمايي بيان شگرديست كه در راستاي آن تقابل در ابيات بهتر مي تواند اشخاص، مفاهيم و مضامين را در فراز و فرود ادبي نشان دهد. در اين ترفند كه از جمله شگردهاي خاص محسوب مي شود، شاعر با قرار دادن يك دسته از مضامين در فراز و دسته ديگر در فرود، حس احترام و ارادت ورزي؛ و غرور يا دلزدگي را نسبت به يك گروه به مخاطب القا مي كند و با وارد كردن مخاطب به حوزه ي متن، سعي مي كند هم از لحاظ صورت و هم از لحاظ مفهوم، با عقيده و نگرش شاعر، هم ذات پنداري كند. تقابل هاي بررسي شده در اين مقاله تقابل هاي معنوي و تاويلي است كه با توجه به تاويل متن قابل شناسايي است. در اين مقاله فراز و فرودهاي حافظ در سه موضوع مضامين عاشقانه، مدحي و مضامين اجتماعي بررسي شده. حافظ در مضامين عاشقانه سعي در بزرگ نمايي و اهميت دادن به مقام معشوق دارد. وي در اشعار مدحي خود نيز براي رسايي، تاثيرگذاري و انتقال حس ارادت ورزي به ممدوح كمك گرفته است. در بيان مسائل اجتماعي از شگردهاي متنوعي از جمله طنز كه گاهي با تقابل صورت مي گيرد، استفاده مي كند. حافظ پديده بزرگي را با تقابل چنان به خردي تنزل مي دهد كه بزرگي طرف مقابل را دوچندان مي كند و اين اوج بزرگ نمايي است.

An important feature of Hafez's ghazals is his use of contrast and contradiction. Hafez by using contrast magnifies and zooms out his topics putting his verse in a "fall and rise" challenge. Zooming out and magnifying is a technique used in literature putting individuals، concepts، and themes in rise and fall situation. The poet by putting a series of themes higher and the others lower gives the reader a sense of respect and pride or frustration thus empathizing with the poet. In this article، the rise and fall used by Hafez has been classified in three themes of romance، eulogy and social. Hafez has always tried to magnify and appreciate the status of a beloved in his love themes. Also، in his eulogy poems، he has used romantic themes to express، influence and most importantly، to convey a sense of willfulness to adore. In social issues he uses a variety of techniques، including satire، which sometimes comes by contrast. By using contrast Hafez reduces a large phenomenon، and brings it to such a lower level that indeed doubles the magnitude and greatness of the opposite side.