مطالعه عزيمت امام رضا(ع) به خراسان در چارچوب اصل هجرتِ تمدن‌ساز

A Study on Imam Reza’s Transfer to Khorasan within the Framework of Civilizing Hijrat Principle

ايده اصلي مقاله حاضر اين است كه انتقال امام رضا(ع) از مدينه به مرو و سكونت سه ساله آن حضرت در خراسان را چگونه مي‌توان در ذيل اصل اسلامي هجرت و نقش آن در تمدن‌سازي مورد مطالعه قرار داد؟ در منطق اسلامي هجرت اصلي هم‌تراز با اصل جهاد است و آثار و نتايج حاصل از آن در خدمت تحقق اهداف و آرمان‌هاي اسلام قرار مي‌گيرد. از اين رو انتقال امام رضا(ع) از مدينه به مرو و حضور ايشان در خراسان را مي‌توان با توجه به آثار و پيامدهاي آن در ذيل نظريه «هجرت و تمدن‌سازي» تحليل كرد. هرچند حضور كوتاه مدت امام رضا(ع) در خراسان آثار و بركات بسياري براي اين خطه داشته اما با توجه به نظريه تمدن‌سازي هجرت، «تقويت جريان عقل‌محور»، «شكوفايي نهضت هاي علمي و ترجمه»، «رونق يافتن روش مناظره»، و «توسعه مرز جغرافيايي شيعه» را مي‌توان به عنوان مهم ترين آثار هجرت امام رضا(ع) نام برد. اين در حالي است كه وجود مشهدالرضا به عنوان قطب تمدن خراسان و نيز امام‌زادگان نقش مهمي در تثبيت و ترويج تمدن شيعي در ايران داشته است.

The main concern of the current paper is how we can study Imam Reza (A.S)’s transfer from Medina to Merv and his three-year living in Khorasan according to Islamic Principle of “Hijrat” (the migration) and its role in civilization-building. Based on Islamic logic, Hijrat is a principle equivalent to Jihad, results and effects of which serve the achievement of Islam’s goals and ideals. So, we can analyze Imam Reza’s transfer from Medina to Merv and his living in Khorasan according to the theory of “Hijrat and Civilization-building”, given the results and the effects of his hijrat. Although Imam Reza’s short-term presence in Khorasan brought about a plentiful of blessings and good results for the city, the most important results of his Hijrat, among others, are reinforcing rational-oriented current, flourishing scientific and translation movements, developing the method of debates and expanding the geographical boundaries of Shiites. In addition, Mashhad, the City of Imam Reza, as the center of Khorasan’s civilization, and the Shrines of offspring of Imams have played a key role in promoting and stabilizing Shiite civilization in Iran.