رهيافت مقصدگرا به امربه معروف و نهي ازمنكر در فقه سياسي اماميه

Purpose-oriented Approach to Enjoining the Good and Forbidding the Bad in the Imamiyya Political Jurisprudence

مقاصد شريعت به مثابه ابزار استنباط احكام كه نقش نظارتي بر تفسير نصوص را بر عهده دارد، راه را براي شناخت فقهي همراه مصلحت و در عين حال منضبط هموار ميكند. آن چه در اين نوشتار مورد توجه قرارگرفته است رويكرد مقاصدي به حكم "امر به معروف و نهي از منكر" به عنوان يكي از مسائل فقه سياسي است. در اين رويكرد با توجه به مقاصد مهم شريعت هم چون: رفق و مدارا، و امنيت و آزادي انسان ها، فقها به لزوم رعايت ملايمترين برخوردها براي تحقق دو فريضه و نيز حساسيت مرحله ي اقدام عملي حكم دادهاند. علاوه براين فقيهان معاصر در راستاي نگاه دقيقت ر خو د تفكي ك و اولويت بندي امور مهم و غيرمهم را نسبت به انواع معروف و منكر لازم دانسته اند. حاصل اين رهيافت مقاصدي در فقه سياسي، توجه دقيق تر به نهاد حسبه به عنوان مجري امر به معروف و نهي از منكر است كه با شناخت و اولويت بندي انواع منكر و معروف، ظرفيت هاي نهادهاي مردمي و حكومتي را براي اجراي امر به معروف و نهي از منكر روشن مي كند تا ضمن تحقق آثار امر به معروف ونهي از منكر، از آسيب هاي برخوردهايي كه بعضا ناقض مقاصد مهم شريعت در راستاي اين فريضه ي الهي است، جلوگيري شود.

Purposes of Shari’ah as tools of inferring rulings that play supervisory role over texts pave the way for jurisprudent recognition together with expediency and at the same time, discipline. What is being attended in this article is an approach of purposes to ruling of “enjoining the good and forbidding the bad” as one of the issues of political jurisprudence. In this approach, jurisprudents have ruled the necessary observation of the mildest attitudes for materialization of the two hypotheses as well as sensitive stage of practical action by considering important purposes of Shari’ah like leniency and compromise, security and freedom of men. Besides, the contemporary jurisprudents by taking a more concise look have said it is necessary to separate and prioritize important and unimportant issues in relation to all kinds of enjoining the good and forbidding the bad. The results obtained from this approach in political jurisprudence are included in more concise consideration to good institutions as enforcers of enjoining the good and forbidding the bad which clarify state and popular institutions capacities for enforcing it through recognition and prioritization of all kinds of enjoined good and forbidden bad so that, while achieving its effects, damages resulting from contacts that sometimes violate important purposes of Shari’ah in line with this divine obligation might be avoided.