مفهوم منفعت عمومي و جايگاه آن در قانونگذاري ايران

The concept of public interest and its place in the legislation Of Iran

منفعت عمومي از مفاهيم چند وجهي و جدلي علوم اجتماعي به شمار مي‌رود. در تعريفي ساده اين مفهوم شامل اموري است كه براي توده‌‌ي مردم مطلوبيّت دارد و همگان را بهره‌مند مي‌سازد. اهميت منفعت عمومي تا جايي است كه توانسته تلقي مكاتب فكري را از مفهوم دولت متحول كند. بر اين اساس، دولت به تشكيلاتي اطلاق مي‌شود كه قدرت را به منظور ارائه‌ي خدمات عمومي اعمال مي‌كند؛ خدماتي كه قرار است به بهترين شكل ممكن تأمين‌كننده‌ي منافع عمومي باشند. لذا مي‌توان داشتن ادراكي منسجم از نفع عمومي را الزامي اساسي جهت مديريت مؤثر و كارآمد امور جمعي تلقي كرد و آن‌را غايت بنياديني دانست كه دغدغه تأمين‌اش نقطه‌ي اشتراك تمام اعمال و تصميمات قواي سه‌گانه حكومت‌ها است. اما خلأ اساسي در اين زمينه عدم تفحص پيرامون جايگاه و منزلت منافع عمومي در قانونگذاري ايران است. پرسش قابل طرح اين است كه در گفتمان حقوقي ايران، جايگاه منفعت عمومي كجاست و تلقي قانونگذار از اين مفهوم چگونه ارزيابي مي‌شود؟ بر اساس نتايج پژوهش حاضر، انديشه‌ي منفغت عمومي در قانونگذاري اساسي ايران، آگاهانه، كاربردي و عقلاني است؛ اين اوصاف در درجه نخست محصول غناي مباني فقهي اين قانونگذاري و در درجه دوم نتيجه‌ي چالش‌هاي حكمراني قبل از بازنگري قانون اساسي در سال 1368 است. اما در تقنين عادي، انديشه‌ي منفعت عمومي همچنان اسير چالش‌هاي قانون‌گذاري است و مقنن جز اينكه منافع عمومي را مرزي براي مشروعيت قلمرو حقوق فردي به شمار آورد يا براي ممانعت از ورود خسارت به منافع عمومي تدابيري اتخاذ كند، تلقي منسجم و كارآمدي از اين مفهوم ندارد.

Public interest is one of the multifaceted concepts in the social sciences. In a simple definition, this concept includes things that are beneficial to the masses of people and benefit everyone. The importance of public interest is so far as it has been able to transform intellectual thinking into the concept of state. Accordingly, the government refers to organizations that apply power to provide public services, which are intended to best serve the public interest. Therefore, it is possible to have a coherent perception of public interest as an essential prerequisite for the effective and effective management of collective affairs, and it is considered as a fundamental end in its concern to provide the point of sharing all the actions and decisions of the three powers of the state. But the main disadvantage in this regard is the lack of an examination of the status of public interest in Iranian legislation. The question is that in the Iranian legal discourse, where is the place of public benefit, and how is the legislator's perception of this concept evaluated? Based on the results of this study, the idea of the public interest in the basic legislation of Iran is conscious, practical and rational; these are primarily the product of the richness of the legal basis of this legislation and, secondly, the result of the challenges of governance before the revision of the constitution in 1989. But in ordinary legislation, the concept of public interest is still captive of legislative challenges, and the legislature does not consider this as a coherent and efficient notion than to take public interest as the boundary to legitimize the realm of individual rights or to prevent the entry of damage to the public interest.